Nieuwkomer Mahsim Sarvi: ‘De mensen hebben angst. Daarom is het zo moeilijk een baan te vinden bij Belgen’

Een baan zoeken in een land waar je geen sociaal netwerk hebt, de taal nog niet onder de knie hebt en je de administratieve hobbels nauwelijks kunt nemen zonder hulp: voor nieuwkomers die willen werken, is ons land allesbehalve het paradijs. Filmmaker Annabel Verbeke maakte er een reeks van vijf documentaires over.

Het is vaak het eerste wat mensen vragen: wat doe je voor werk? “Het is superbelangrijk dan een antwoord te hebben”, vertelt Wasim Bayazid, een van de vijf nieuwkomers die Annabel Verbeke samen met afgestudeerden van de internationale filmopleiding Docnomads volgde voor haar documentairereeks Weg naar werk. Omdat hij voortdurend op hindernissen botste, creëerde de uit Damascus gevluchte Bayazid zijn eigen baan: hij is nu de trotse uitbater van Fluffy Falafel, een falafelzaak in Kortrijk die ondertussen tot ver voorbij de stadsgrenzen bekendheid geniet.

“Het gaat er niet alleen om dat je dankzij die baan kunt eten of de huur betalen. Uiteraard is dat ook belangrijk, maar werk geeft je vooral een identiteit”, zegt de uit Iran afkomstige Mahsim Sarvi in een andere aflevering. “Je bent pas iemand als je werk hebt.” Maar het is geen sinecure werk te vinden in een land waar je de taal nauwelijks kent en je geen netwerk hebt. “Bovendien, de mensen hebben angst. Het belangrijkste is dat je probeert hen niet af te schrikken. Daarom is het zo moeilijk een baan te vinden bij Belgen. Het is vaak makkelijker bij niet-Belgen”, zegt Sarvi, die dankzij de organisatie Rising You een baan vond als schilder van masten voor hoogspanningsleidingen in een bedrijf waar wel meer nieuwkomers werken. Tot hij die droom moest opgeven, wegens aanhoudende knieproblemen. Sarvi is er het hart van in.

De mensen hebben angst. Het belangrijkste is dat je probeert hen niet af te schrikken. Daarom is het zo moeilijk een baan te vinden bij Belgen’ MAHSIM SARVI, NIEUWKOMER

Nergens meer thuis

Annabel Verbeke werd voor het eerst geconfronteerd met de moeilijkheden van nieuwkomers als docent aan Docnomads, een samenwerking tussen de Lusófana-universiteit in Lissabon, de filmschool van Budapest en LUCA School of Arts in Brussel. De opleiding lokt studenten van over heel de wereld, maar voor afgestudeerden van buiten de Europese Unie bleek het haast onmogelijk in Europa een baan te vinden, hoe getalenteerd ze ook zijn. Zo groeide het idee om een reeks documentaires te maken over die lastige zoektocht.

“Een van de afgestudeerden die een aflevering maakten, is een vrouw uit Syrië, Setareh Samavi. Toen haar vader stierf, wilde ze terugkeren naar haar land. Maar dat kon niet, want ze staat op een lijst met verdachte personen, gewoon omdat ze een creatieve baan uitoefent. Zij maakte de film over Mahsim Sarvi uit Iran, die ook niet terug kan naar zijn land, omdat hij rapmuziek maakt. Dat is voor beiden een erg moeilijke realiteit. En bovendien blijkt het dan ook nog eens erg moeilijk hier je weg te vinden. Die mensen voelen zich op den duur nergens meer thuis”, vertelt Verbeke.

Wat voor diploma ze ook op zak hebben, vaak wacht nieuwkomers poetswerk, of banen in de illegaliteit. “Zelfs als je hier een partner hebt, kom je nog in een erg complexe situatie terecht, met enorm veel administratie. En ik merk wel dat er veel bereidheid is om te helpen, ook bij bedrijven, maar tegelijk zie ik de polarisatie. Daarom vonden we het belangrijk deze verhalen te tonen, echte verhalen van zoekende mensen”, zegt Verbeke. “Wij denken soms dat die mensen hun ellende voorbij is zodra ze hier zijn, maar dat is helemaal niet zo. Ik ben ervan geschrokken wat ze allemaal te verwerken krijgen.”

Neem Wasim Bayazid. Zijn leven in Syrië was bijna perfect, zegt hij wel een keer of drie tijdens de documentaire, en vaste klanten die in zijn zaak blijven hangen om een praatje te maken, krijgen het ook vaak te horen. Hij was in Damascus een succesvol ondernemer, hij had een prachtige vrouw en een pasgeboren zoon, en veel vrienden. Geen moment had hij eraan gedacht zijn geboortestad te verlaten. Tot de bommen kwamen. “Ik was gelukkig. Maar wat ik heb geleerd: oorlog kan van goede mensen in één klap slechte mensen maken. Ik wilde mijn gezin in veiligheid brengen. Daarom ben ik weggegaan.”

Als hij vertelt over zijn leven van voor de oorlog, moet hij vechten tegen de tranen. Zijn eerste maanden in België waren deprimerend, hij leefde op een zolderkamer van enkele vierkante meters en had het erg zwaar om een baan te vinden. Hij kwam in Kortrijk terecht, waar het OCMW een buddywerking voor vluchtelingen heeft opgezet. Wie wil, wordt er gekoppeld aan een lokale buddy, die de nieuwkomer wegwijs maakt in de stad en de administratie. Dat varieert van een wandeling naar het dichtstbijzijnde park of de bibliotheek, tot hulp bij de administratie. Bayazid raakte goed bevriend met zijn buddy, vrijwilliger Benoit, bij wie hij vaak ging eten. Tot hij Benoit uitnodigde voor een maaltijd bij hem thuis, maar hij eigenlijk niet wist wat te koken. Via Skype maakte Bayazids oma hem wegwijs in het bereiden van falafel. Die balletjes bleken zo in de smaak te vallen bij Benoit, dat hij hem aanspoorde er zijn werk van te maken.

Wasim Bayazid is nu eigenaar van Fluffy Falafel. En hoewel het cijferen blijft en een vakantie er tot licht ongenoegen van zijn vrouw Farah voorlopig niet inzit, een keiharde businessman is hij niet – Bayazid vindt altijd wel een reden om korting te geven, of falafel uit te delen aan mensen en organisaties die hem op weg hebben geholpen. Dankbaarheid speelt een grote rol in zijn cultuur. Maar hij kan ervan leven, en hij is min of meer gelukkig in Kortrijk. Maar Verbeke denkt ook: “Als het morgen weer veilig is en hij terug kan naar Syrië, dan is hij direct vertrokken.”

Recht op een buddy

De simpele tussenkomsten van Benoit illustreren het belang van een netwerk, en van begeleiding en aanmoedigingen buiten het reguliere circuit. “Dat was een andere betrachting: de relatie tussen een mentor en een nieuwkomer in beeld brengen. Voor ons was het ook interessant om te zien hoe een Belg omgaat met zulke situaties”, vertelt Verbeke. Soms ging het om vertegenwoordigers van een organisatie, zoals Rising You, dat een specifiek programma rond vluchtelingen heeft, of om hr-verantwoordelijken van bedrijven waar veel nieuwkomers werken. Maar soms ging het ook om een persoonlijke buddy, zoals in het geval van Benoit. “Dan gaat het niet alleen om werk, maar ook om het persoonlijke en het sociale aspect. Dat levert mooie resultaten op”, vertelt Verbeke.

Wij zijn in alle opzichten een regulier bedrijf. Met dat verschil dat we nieuwkomers een kans willen geven om ervaring op te doen’ HANS GRUYAERT, TIMMERWERKT

“Daarom is het goed dat Vlaams minister van Samenleven Bart Somers (Open Vld) de buddywerking heeft opgenomen als een pijler in zijn beleid. Nieuwkomers hebben nu overal recht op een buddy, en zo’n steunfiguur kan zeker het verschil maken”, zegt Tine Van Dycke. Zij is medewerker bij Filmpact, de organisatie die documentairefilms meer bekendheid wil geven door samenwerkingen aan te gaan met scholen, organisaties en bedrijven. Zo is de documentaire over Wasim Bayazid komende zondag twee keer te zien in het atelier van Timmerwerkt in Evergem, een schrijnwerkerij die in januari 2018 werd opgericht door Hans Gruyaert en Olivier Provost, met als doel ook nieuwkomers een echte kans te geven op de arbeidsmarkt. “De verhalen uit de documentaires sluiten nauw aan bij de ervaringen van veel van onze mensen. Daarom gingen we graag in op het verzoek om een van die docu’s tijdens onze opendeurdag te vertonen.”

“Wij zijn in alle opzichten een regulier bedrijf”, verduidelijkt Gruyaert. “Met dat verschil dat we nieuwkomers een kans willen geven om ervaring op te doen en aan hun Nederlands te werken. Het doel is dat ze uiteindelijk dankzij die ervaring ergens anders aan de slag kunnen. We willen de mensen dichter bij de arbeidsmarkt brengen, zoals dat zo mooi heet.” Af en toe blijft er wel eens iemand voor langere tijd. Timmerwerkt heeft nu acht mensen in vaste dienst. “We hebben sinds de start een veertigtal mensen begeleid. Sommigen blijven hier een paar weken, anderen anderhalf jaar. Als ze hier niet kunnen blijven, zoeken we vaak mee naar nieuwe kansen in ons netwerk, bij klanten, sympathisanten, collega’s. Want dat is behalve de taal en de ervaring toch vaak het grote probleem bij nieuwkomers: hun sociaal netwerk is zeer beperkt. Wij kennen mensen, zij kennen hier vaak niemand”, aldus Gruyaert.

We hebben nieuwkomers nodig. Maar tegelijk zijn we een van de landen waar het voor nieuwkomers het moeilijkst is een baan te vinden’ ANNABEL VERBEKE, DOCNOMADS

Originele oplossing

Volgens Verbeke moeten Europeanen nieuwkomers veel meer helpen in hun zoektocht. Al was het maar uit eigenbelang. “Door de vergrijzing zal de komende twee jaar nog eens een half miljoen Belgen met pensioen gaan. Die banen kunnen onmogelijk worden ingevuld door alleen maar Belgen. We hebben die nieuwkomers dus nodig. Maar tegelijk zijn we een van de landen waar het voor nieuwkomers het moeilijkst is een baan te vinden. We zouden die mensen beter moeten helpen, zodat ze zich hier goed en veilig voelen, in plaats van gefrustreerd. De menselijkheid moet eindelijk vooropstaan, want die nieuwkomers gaan op de een of andere manier toch hun plek opeisen. Nu worden ze geconfronteerd met een erg bureaucratisch en soms absurd systeem. Als je dan ook nog eens wat oorlogstrauma’s meesleurt, is dat heel vermoeiend.”

Diversiteit op de werkvloer, Verbeke paste het toe tijdens het draaien van de documentaires, met opnameteams vol diversiteit. “En ja, dat vraagt soms wat meer moeite, maar uiteindelijk heeft het toch een meerwaarde, het zorgt voor invalshoeken waar je anders nooit aan denkt. Met verschillende profielen kom je vaak sneller tot een originele oplossing, sneller dan als je allemaal hetzelfde denkt.”