Emmanuel Macron: favoriet zonder programma

Ex-zakenbankier en voormalig minister van Economie Emmanuel Macron is plots topfavoriet om in mei tot president van Frankrijk te worden verkozen. Zijn fans zien in hem de sociaal-liberaal die de noodzakelijke economische hervormingen zal doorvoeren, zijn tegenstanders schilderen hem af als een windhaan zonder concreet programma.

Een paar maand geleden gaf niemand een cent voor zijn kansen. Vandaag zit ex-zakenbankier en ex-minister van Economie Emmanuel Macron in pole position om de nieuwe Franse president te worden. Volgens de meest recente peilingen zou hij tijdens de eerste ronde (op 23 april) 20-21 procent van de stemmen halen. Hij zou enkel Marine Le Pen (Front National, 27%) moeten laten voorgaan. Daarmee zou Macron geplaatst zijn voor de tweede ronde. In die tweede ronde zou hij het makkelijk halen van de rechts-populistische kandidate (65 tegen 35 procent).

Vanwaar de sterke opgang van Macron? Als zelfverklaard centrist (“ik ben niet links en niet rechts”) en sociaal-liberaal weet Macron om te beginnen malcontente centrumlinkse kiezers aan te trekken. Die vinden Benoît Hamon, de officiële PS-kandidaat te links met zijn pleidooi voor een 32-urenweek zonder loonverlies, een basisinkomen en een robottaks. Ook de centrumrechtse kiezer ziet wat in Macron nu de kandidaat van de rechtse Les Républicains François Fillon in een schandaal rond nepjobs voor vrouw en kinderen verwikkeld is. Tijdens een meeting vorig weekend (8.000 aanwezigen) bleek dat Macron de wind in de zeilen heeft.

Een moderne Rastignac

Wel vreemd is dat de favoriet voor de presidentsverkiezingen nog geen concreet programma kan voorleggen. Uit zijn toespraak in Lyon kunnen we enkel opmaken dat hij de defensie-uitgaven wil optrekken tot 2 procent van het bbp en de loonkosten voor de bedrijven wil doen dalen.

Maar een concreet plan om de werkloosheid van meer dan 10 procent te doen dalen en de overheidsfinanciën (meer dan 3% van het bbp deficit, een staatsschuld dicht bij de 100%) te saneren is er niet. Ook over de noodzakelijke hervorming van de fiscaliteit en de arbeidsmarkt blaast Macron warm en koud.

Toen hij zich in augustus van dit jaar kandidaat stelde voor de presidentsverkiezingen nam Macron ontslag als minister van Economie in de regering-Valls. Hij liet toen duidelijk verstaan dat hij niet hoog opliep met het linkse beleid van premier Manuel Valls en president François Hollande. Macron nam afstand van de PS (“Ik ben geen lid van de partij”) en pleitte voor de afschaffing van de vermogensbelasting en de 35-urenweek.

Maar toen de voorbije weken bleek dat hij veel links kiezers kon aantrekken was Macron plots weer gewonnen voor het behoud van de 35-urenweek. En de vermogensbelasting zou hoogstens worden bijgestuurd: het zou enkel nog betrekking hebben op het vastgoedpatrimonium. Nochtans had Macron een paar jaar geleden gezegd dat de vermogensbelasting van Frankrijk “een soort van Cuba maakte, maar dan zonder de zon.”

De tegenstanders van Macron proberen dat flip-flop gedrag aan de kaak te stellen. De presidentskandidaat van En Marche, zoals zijn beweging heet, zou eigenlijk een soort van moderne Rastignac zijn. Rastignac was een romanfiguur in de werken van Honoré de Balzac en staat voor de inhoudsloze arrivist.

Botsen met de Parti Socialiste

Voorstanders van Macron zien in hem dan weer het gezicht van de verandering. De man die de Franse economie zonder al te grote schokken zal liberaliseren. Zoals hij in de periode 2014-2016 als minister van Economie deed met de Loi Macron. Deze wet liberaliseerde tal van gereglementeerde beroepen: er moet meer concurrentie komen in de tarieven van notarissen, gerechtsdeurwaarders, apothekers enzovoort. De strikte reglementering van de zondagsopening werd versoepeld, en de bedrijven kregen een lastenverlaging van 40 miljard euro. Macron wou nog verder gaan met dat aanbodbeleid maar botste op de onwil van de linkerzijde van de PS en van zeer onpopulaire president Hollande.

Aangezien Macron nog altijd geen uitgedokterd programma kan voorleggen denken politieke waarnemers dat zijn populariteit ook te maken heeft met zijn atypisch levensverhaal. Hij is gehuwd met de twintig jaar oudere Brigitte Trogneux. Zij was zijn lerares Frans in het laatste jaar van de middelbare school. In zijn vrije tijd is Macron pianist. Hij haalde ooit een prijs op een wedstrijd van het conservatorium van Amiens.

Op zijn achttiende koos Macron niet voor een economische opleiding. Hij studeerde wijsbegeerte en werd assistent bij de bekende Franse filosoof Paul Ricoeur. Pas door zijn latere studies aan de Franse topambtenarenschool Ecole Nationale d’Administration (ENA) begon Macron richting beleid en economische wereld te kijken. Hij werd topambtenaar op Financiën en kreeg de kans voor een van de ministers van de rechtse president Nicolas Sarkozy te werken. Maar Macron, toen lid van de PS, weigerde. Wel schreef hij samen met de econoom Jacques Attali, de vroegere rechterhand van François Mitterrand, aan een rapport om de Franse economische groei opnieuw aan te zwengelen.

Via Attali kwam Macron in 2008 bij de zakenbank Rothschild terecht. Hij maakte er snel carrière. In 2011 op 34-jarige leeftijd werd hij de jongste partner. De begeleiding van enkele lucratieve deals, onder andere de overname door Nestlé van een filiaal van Pfizer, maakte van Macron een miljonair. Ondertussen adviseerde hij ook François Hollande in volle campagne voor de presidentsverkiezingen.

Na de verkiezingsoverwinning van Hollande in mei 2012 werd Macron adjunct-secretaris-generaal op het Elysée. Daar kreeg de pianospeler de bijnaam ‘Mozart van het Elysée’. Macron probeerde het beleid in meer liberale richting te sturen, maar hoopte pas echt de handen vrij te krijgen toen hij in augustus 2014 minister van Economie werd. Dat viel dus tegen want Macron botste op een linkse muur. Misschien kan hij de sociaaleconomische hervormingen als president wél doorvoeren.