Boris Johnson rijdt zich klem met het brexit-referendum

Ook al was hij officieel voorstander van een vertrek van de Britten uit de Europese Unie, eigenlijk hoopte Boris Johnson op een nipte meerderheid voor het ‘remain’-kamp. Dat zou premier David Cameron dermate verzwakken dat de weg naar Downing Street 10 open lag voor Johnson. Het draaide anders uit.

Niets beter dan een partijtje cricket om tot rust te komen, zal Boris Johnson vorig weekend gedacht hebben toen hij aan benefietwedstrijd van de oer-Britse sport deelnam op vraag Lord Spencer, broer van wijlen prinses Diana. Maar de politieke rust is na het brexitreferendum nog altijd niet teruggekeerd in Londen. Oud-burgemeester Boris Johnson, de meest invloedrijke politicus die openlijk pleitte voor een vertrek uit de Europese Unie, blijft in het oog van de storm. In zijn wekelijkse column in de conservatieve Daily Telegraph schreef hij maandag: “Ik kan niet genoeg benadrukken dat Groot-Brittannië deel is van Europa, en dat altijd zal blijven”. Johnson wil dat de Britten in de eenheidsmarkt blijven. De ochtend na het referendum was bij Johnson ook geen euforie te merken en knalden er geen champagnekurken. De bepleiter van een vertrek uit de EU zei zowaar dat er “geen haast was om artikel 50 van het Verdrag van Lissabon in te roepen dat het vertrek van een lidstaat uit de Europese Unie in gang zet.”

Die woorden komen uitgerekend van een politicus die een harde campagne heeft gevoerd voor een brexit, en de Europese Unie vergeleek met de superstaat die Adolf Hitler voor ogen had. Met zijn flipflop-gedrag is Johnson de risee geworden van Westminster. Labour-parlementslid Jonathan Reynolds twitterde dat Boris “eindelijk zijn plannen onthult: hij wil lid worden van de EU”.

Binnenlandse machtsstrijd

Hoe moet de houding van de politicus met het warrige Jommekeskapsel begrepen worden? Volgens Britse commentatoren is de verklaring eenvoudig: het brexit-referendum ging ook over een binnenlandse machtsstrijd. Johnson hoopte van het referendum gebruik te maken om een gooi te doen naar het premierschap. Johnson dacht wellicht dat het remain-kamp een nipte overwinning zou halen. Dat zou de positie van premier David Cameron, op Eton en bij de elitaire Bullingdon Club een maatje van Johnson, aanzienlijk verzwakken. Een interne machtsstrijd onder de Tories bood zich aan en Johnson hoopte er als winnaar uit te komen. Dat draaide anders uit.

Volgens The Guardian is de politieke carrière van Boris Johnson voorbij. Er zijn drie mogelijkheden. Ofwel wordt hij premier en blijven de Britten in de Europese Unie. Dan heeft Johnson geen greintje geloofwaardigheid meer. Ofwel wordt hij premier en is de brexit binnen een paar jaar een feit. Johnson zal dan vanuit Downing Street 10 getuige zijn van het uiteenvallen van het Verenigd Koninkrijk, want Schotland en Noord-Ierland willen in de Europese Unie blijven. Ofwel wordt hij geen premier omdat een groot deel van de conservatieven hem niet wil. Er zou naar verluidt zelfs een geheime groep binnen de Conservatieve Partij zijn die samenkomt onder het motto ‘Anyone but Boris‘.

Berlaymontgebouw opblazen

De harde anti-Europese houding van Johnson tijdens de campagne riep van bij het begin vraagtekens op. Akkoord, als correspondent in Brussel voor de Daily Telegraph (tussen 1989 en 1994) fulmineerde hij al tegen de Europese instellingen, maar is niet elke Brit een beetje eurosceptisch? Johnson bracht verhalen over wat hij de absurde regelneverij van de Europese Commissie noemde. Niet zelden waren het fictieve verhalen. Toen het Berlaymont-gebouw moest worden gerenoveerd, schreef Johnson dat het gebouw zou worden opgeblazen en vervangen door een twee kilometer hoge Toren van Babel. Het ging er bij de eurokritische Britten in als zoete koek.

Alexander Boris de Pfeffel Johnson, zoals zijn volledige naam luidt, kent Brussel uit zijn jeugd. Zijn vader was in de jaren 70 Europees ambtenaar en Johnson ging naar de Europese school in Brussel. Toch bleef de familie door en door Brits. Boris Johnson pronkt ermee. Hij vertelt graag dat zijn Turkse overgrootvader, de politicus Ali Kemal, tijdens de Eerste Wereldoorlog geen partij koos voor de Duitsers maar voor de Britten. Ali Kemal nam toen de naam van zijn vrouw, Johnson, aan.

Johnsons oer-Britse manieren botsen met zijn vaak onverzorgde en clowneske uiterlijk. Maar het werd zijn handelsmerk. Eerst als journalist (ook bij de Times en Spectator), later als politicus. Johnson werd in 2001 parlementslid voor de Conservatieven. Hij stond als lid van de House of Commons geboekstaafd als eurosceptisch maar ook gematigd sociaal-liberaal. Een paar jaar geleden schreef hij een biografie van Winston Churchill, een politicus aan wie Johnson zich vaak spiegelt. “Onterecht”, schreef Gideon Rachman begin dit jaar in de Financial Times: “Boris Johnson is te veel Little Englander. Churchill zou in het debat over het vertrek van de Britten uit de Europese Unie altijd het bredere internationale plaatje hebben bekeken. Johnson doet dat niet.”