Boekentip voor uw vakantie: worden wie je bent

Hoe zijn mensen geworden wie ze zijn? Gérald Bronner, in Frankrijk een veelbesproken socioloog en adviseur van Emmanuel Macron, schreef er een “beargumenteerde meditatie” over. Bronner is de zoon van een poetshulp en groeide op in een probleembuurt. Had hij op een goed moment geen positieve rolmodellen ontmoet, dan was hij misschien een straatboefje geworden. Complexen heeft hij niet over zijn afkomst. Het dolorisme van een Edouard Louis, die in zijn boeken afrekent met het verstikkende milieu van zijn jeugd in een zieltogend stadje in Noord-Frankrijk, werkt Bronner op de zenuwen. Zo is het een nuttige ervaring als je ooit eens een stevige rechter hebt moeten incasseren, schrijft hij.

Mensen – en zeker sociale opstrevers zoals hijzelf – construeren voor zichzelf een soort scheppingsverhaal over hoe hun leven gelopen is, weet Bronner. Vaak schiet dat voorbij aan de enorme complexiteit van onze persoonlijke ontwikkeling. Biologische factoren spelen een rol, naast sociale, economische en culturele omstandigheden, en stom toeval. Toen Sébastien Le Fol, de latere hoofdredacteur van Le Point en net als Bronner een transclasse, als tiener aankondigde dat hij journalist wilde worden, kreeg hij van familie te horen dat “journalistiek geen beroep is voor mensen zoals wij”. Hij putte er een enorme motivatie uit. Maar hoevelen hebben zich door zo’n reactie niet laten ontmoedigen? En ja, ouders hebben een impact op de toekomst van hun kinderen, maar veel minder dan ze zouden willen.

Pas in het middelbaar besefte Bronner dat hij in een arm gezin was opgegroeid. Dat was in predigitale tijden. Vandaag drukken de sociale media de havenots met hun neus op de ongelijkheid – “een tantaluskwelling”. Daarbovenop komt de valse belofte dat iedereen gelijke kansen heeft, waardoor degenen aan de top van de sociale ladder geloven dat ze hun succes helemaal zelf verdiend hebben. De implicatie dat de achterblijvers alleen zichzelf verwijten kunnen maken, blaast het ressentiment tegen de elites aan. Er is geen beter systeem dan meritocratie, beseft Bronner, maar we zullen moeten erkennen dat sociale verdienste niet alleen kan worden geclaimd door wie sterk is in wiskunde, als we de sociale woede die de kop opsteekt, willen counteren. Een samenleving heeft velerlei talenten nodig, in talloze domeinen, om goed te functioneren.

Gérald Bronner, Les origines. Pourquoi devient-on qui l’on est?, Autrement, 187 blz., 19 euro