‘Angela Merkel wordt opnieuw bondskanselier van Duitsland’

Haar positie mag dan al verzwakt zijn door haar aanpak van de vluchtelingencrisis in Duitsland, toch leiden alle wegen naar een nieuwe ambtstermijn voor Angela Merkel.

Jaren voor Angela Merkel in 2005 de Duitse bondskanselier werd, vertelde ze een fotograaf dat ze de politiek op tijd zou verlaten, om geen “halfdood wrak” in functie te worden. Ze had daarbij twee kanseliers van haar partij, de Christendemocratische Unie (CDU), voor ogen. Konrad Adenauer klampte zich veertien jaar lang aan de macht vast voor hij zich in 1963 terugtrok en Helmut Kohl hield het zestien jaar uit voor hij in 1998 met pensioen ging. Maar Merkel zal hen evenaren of zelfs voorbijstreven, want ze heeft besloten opnieuw aan te treden in de federale verkiezingen in de herfst van 2017.

Ze is de favoriet om een vierde termijn van vier jaar in de wacht te slepen. Toegegeven, Duitsland is verdeeld over haar omarming van de vluchtelingen eind 2015, maar het aantal nieuwkomers is sindsdien scherp gedaald. De binnenlandse crisis verschuift nu naar de integratie van de vluchtelingen die al in Duitsland zijn, en de beveiliging van het land tegen terroristen. Merkel zal 2017 gebruiken om uit te leggen dat alleen zij tegen die job is opgewassen.

De ware reden waarom Merkel moeilijk te kloppen zal zijn, is een zorgwekkende ontwikkeling in het Duitse partijsysteem. Meer dan tien jaar schoof ze haar conservatieve partij naar links op. Dat maakte volgens critici ruimte aan de populistische rechterzijde voor een nieuwe partij, het eurosceptische, anti-immigratie- en vaak xenofobische Alternative für Deutschland (AfD). In 2017 boekt AfD succes in drie regionale verkiezingen en treedt de partij voor het eerst de Bundestag binnen.

Door de intrede van AfD wordt de vorming van een meerderheid van drie linkse partijen – de sociaaldemocraten, de groenen en de postcommunistische Linke – in de Bundestag mathematisch onmogelijk. Dat betekent dat de CDU de regeringscoalitie zal vormen. Ze zou kunnen samengaan met de sociaaldemocraten of met de groenen en de FDP. Alle wegen leiden naar een nieuwe ambtstermijn voor Merkel.

Eigen rangen

De enige bedreiging komt uit eigen rangen. Sinds de Tweede Wereldoorlog verschijnt de CDU op alle stembrieven behalve in Beieren, waar een zusterpartij, de Christlich-Soziale Union (CSU), haar plaats inneemt. De twee partijen zijn onafhankelijk, maar ze vormen één groep in de Bundestag.

Horst Seehofer, de leider van de CSU en de minister-president van Beieren, zit sinds 4 september 2015 – toen Merkel vluchtelingen opving die waren gestrand in een treinstation in Hongarije – Merkel op de huid. Hij eist een limiet voor het aantal vluchtelingen. Misschien steunt hij Merkel niet voor een nieuwe campagne, misschien nomineert hij zichzelf.

Het is niet ondenkbaar dat Merkel dan opstapt. Waarschijnlijker is dat ze blijft. Ze heeft een nalatenschap op te bouwen. Adenauer verankerde de naoorlogse republiek in het Westen, Kohl maakte de hereniging waar. Merkels belangrijkste beslissing, enorme aantallen vluchtelingen verwelkomen, is een werk in uitvoering. Ze wil nog een paar jaar om dat in goede banen te leiden.

Andreas Kluth, bureauchef in Berlijn voor The Economist.