‘Trump dreigt het licht opnieuw uit te doen’

Op een moment dat de conjuncturele opleving de wereld een uitweg biedt uit de Grote Recessie en de jarenlange nasleep, dreigt Trump het licht opnieuw uit te doen.

Donald Trump heeft als 45ste president van de Verenigde Staten zijn entree niet gemist, maar zijn debuut wel. Legde Trump in zijn eerste korte speech als verkozen president nog de focus op groeivriendelijke overheidsinvesteringen, dan staan de eerste beleidsdaden stijf van een behoorlijk akelig protectionisme. De muur die Trump wil bouwen tussen de Verenigde Staten en Mexico staat symbool voor Trumps enge wereldvisie. Trump trekt de stekker uit een handelsverdrag met onder meer Japan en Australië, wil NAFTA heronderhandelen, veegt China de mantel uit over wisselkoersmanipulatie, droomt van extra invoerheffingen en voert een reisverbod in uit zeven moslimlanden. Dat is wellicht maar een tussenstand.

De financiële crisis van 2008-2009 roert op die manier gevaarlijk de staart. Net als in de jaren dertig baarde de financiële crisis eerst een economische crisis en vervolgens een politieke crisis. We volgen dat patroon nog altijd, gelukkig op een veel mildere wijze, en zijn nu aan de politieke crisis toe, met de opkomst van zowel linkse als rechts-populistische politici als reactie op het brede maatschappelijke ongenoegen. Trump is een kind van z’n tijd en mengt met een stevige scheut protectionisme een ingrediënt in de beleidscocktail die in de jaren dertig de Grote Depressie mogelijk maakte. Op een moment dat de conjuncturele opleving de wereld een uitweg biedt uit de Grote Recessie en de jarenlange nasleep, dreigt Trump het licht opnieuw uit te doen. De wereldeconomie riskeert het lot van Don Corleone uit The Godfather te delen. “Just when I thought I was out, they pull me back in.”

Misschien loopt het zo’n vaart niet. Op het nachtkastje van heel wat zakenlui ligt The Art of the Deal, een autobiografie van Trump uit 1987. Trump staat erom bekend dat hij hoog mikt door op een bombastische manier hoge eisen op tafel te leggen, vervolgens doordramt, om ten slotte vrede te nemen met minder. Kortom, ook Trump zal de internationale handel finaal ondersteunen met rationele akkoorden. Dat is toch nog altijd wat de zakengemeente verhoopt. Maar dealen met naties is natuurlijk nog wat anders dan een vastgoeddeal in elkaar boksen. Trump vergist zich bovendien van vijand. De teloorgang van industriële banen is een internationaal fenomeen dat vooral gevoed wordt door technologische vooruitgang. Het beleid van Trump zal in de Verenigde Staten eerder werk verschaffen aan robots dan aan mensen, terwijl een handelsoorlog het land snel 5 miljoen jobs kan kosten, zo schat het Peterson Institute voor International Economics.

Gelukkig is er in de Verenigde Staten ook een tegenmacht. Op het dreigement van Trump dat hij een grenstaks van 35 procent zou heffen op producten van bedrijven die fabrieken bouwen in de Mexico in plaats van in de Verenigde Staten, reageerde zijn eigen minister van Financiën Stephen Mnuchin dat “hij niet denkt dat dit plan ooit in actie komt”. Een grenstaks zou ook een schending zijn van de verbintenissen die de Verenigde Staten sloten als lid van de Wereldhandelsorganisatie. Dat is een stap te ver voor het Congres, waar heel wat Republikeinen duidelijk maken dat ze tegen hogere handelstarieven zijn. De regering werkt wel aan een plan om import te belasten en export te subsidiëren, wellicht via de vennootschapsbelasting. Daar bestaat nog lang geen eensgezindheid over. Voor Wal-Mart zou de duurdere invoer een aanslag betekenen op de winstmarge, voor exporteurs als Boeing klinkt dat plan als muziek in de oren.

Op de beurs maken ze zich, voorlopig, nog niet te veel zorgen. De doorbraak van de Dow Jones door de grens van 20.000 punten wordt gezien als de duim omhoog voor Trump. De daadkracht die Trump toont, moet ook de plannen voor overheidsinvesteringen en fiscale stimuli ondersteunen. De grote baas in het Witte Huis belooft nog meer lekkers voor de grote bazen van Wall Street, zoals een verlaging van de vennootschapsbelasting van 35 naar 20 procent en de afbouw van de reguleringen en administratieve lasten die de bewegingsvrijheid van het bedrijfsleven beperken. De banksector bijvoorbeeld, die zich heeft aangepast aan het opgelegde keurslijf na de financiële crisis, wacht likkebaardend af. De zakenbank Goldman Sachs is niet toevallig een van de grote winnaars op de beurs sinds Trump werd verkozen.

Economen plaatsen intussen grote vraagtekens achter de slaagkansen van het nieuwe Amerikaanse groeimirakel dat Trump nastreeft. De Amerikaanse economie geniet bijna van volledige tewerkstelling, waardoor een expansief fiscaal beleid eerder inflatie dan economische groei zal oogsten. De kans is daarom groot dat Trump vrij snel met het hoofd tegen de muren zal lopen die hij zelf aan het bouwen is.