Een jaar geleden verwelkomde de wereld de Amerikaanse president Barack Obama als een nieuwe halfgod. Een jaar later blijkt hij geen mirakelman te zijn. Ook de president van het machtigste land ter wereld bijt zijn tanden stuk op Afghanistan, een van de schuiloorden voor moslimterroristen allerhande. Gaan de VS dezelfde weg op als Groot-Brittannië in de negentiende eeuw en de Sovjet-Unie 30 jaar geleden? Hoe komt het toch dat de grootmachten zich vastrijden in een geopolitiek en geo-economisch enorm belangrijk land dat in de praktijk amper te controleren is? Seth Jones probeert een antwoord te geven in In TheGraveyard of Empires. America’s War in Afghanistan.
De titel is enigszins misleidend, want eigenlijk is Afghanistan nooit het kerkhof van imperia geworden. Wie in het boek naar de bewijzen zoekt voor de stelling dat een mislukte oorlog in Afghanistan het einde van een grootmacht inluidt, heeft het mis. De Britten voerden in de negentiende eeuw weliswaar een aantal mislukte oorlogen in de regio, maar de ondergang van het Britse imperium kwam er pas na twee wereldoorlogen die het land aan de rand van het faillissement brachten. Idem voor de Sovjet-Unie, die niet ineenstortte door een oorlog in Afghanistan, maar wel wegens een economisch systeem dat onleefbaar was. Overigens, het pro-Russische regime in Afghanistan zou de Sovjet-Unie overleven. De laatste communistische leider, Mohammed Najibullah, werd pas in 1996 door de Taliban vermoord. En voor de machtspositie van de VS is de groeiende overheidsschuld wellicht een grotere bedreiging dan de extra militaire aanwezigheid die in Afghanistan is vereist. Volgens Jones wordt het land geen nieuw Vietnam voor Obama.
Wel hebben de VS ernstige fouten gemaakt in een oorlog die – in tegenstelling tot Irak – in de ogen van de publieke opinie gerechtvaardigd is. Na de aanslagen van 11 september 2001 kwam het er immers op aan om de macht van de radicale Taliban te breken, want onder hun bewind was Afghanistan de uitvalsbasis geworden van het internationale terrorisme. Bovendien hielden Osama bin Laden en zijn kornuiten er zich schuil. Maar volgens Seth Jones hebben de VS de fout gemaakt zich te willen beperken tot een militaire interventie zonder zich bezig te houden met de heropbouw van het land. Gevolg is een land met een zwak centraal bestuur, corruptie en te veel macht in de handen van allerlei krijgsheren.
Toch denkt Jones dat de VS op termijn erin slagen een regime tot stand te brengen dat sterk genoeg is om zich te weren tegen de Taliban. De regering-Karzai is nog altijd minder corrupt en gewelddadig dan de communistische regeringen in de jaren tachtig. De Taliban beschikken niet over de steun van de bevolking en in tegenstelling tot de mujahedins die de Sovjets bevochten met Amerikaans geld en wapens worden ze niet massaal ondersteund door een andere grootmacht. Een betrouwbaar regime in Kaboel is de Sovjets nooit gelukt. Volgens Jones kunnen de VS daar wel in slagen. Dat is ook de enige optie. Een aanslepende gewelddadige oorlog met veel burgerslachtoffers kunnen de VS zich met hun kritische bevolking niet veroorloven.
SETH G. JONES, IN THE GRAVEYARD OF EMPIRES. AMERICA’S WAR IN AFGHANISTAN, WW NORTON, 2009, 414 BLZ, 28 EURO
Alain Mouton
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier