Hoe zwaar schaden de Trump-tarieven de Europese staalindustrie?

De Amerikaanse president, Donald Trump, legt invoerheffingen van 25 procent op voor staal en aluminium. Het is een nieuwe klap voor de Europese staalindustrie, die al in ademnood zit. “Het wordt een ramp, en het kan nog erger worden, als Trump ook tarieven heft op Europese auto’s”, zegt Axel Eggert, directeur-generaal van de Europese staalfederatie Eurofer.

Zondagavond, op weg naar de Super Bowl, kondigde Donald Trump de invoertarieven op staal en aluminium aan. Een dag later al ondertekende hij het decreet. De beslissing had op geen slechter moment kunnen komen voor de Europese staalindustrie. Door de zwakke vraag en het wereldwijde overaanbod draaien de Europese staalfabrieken op amper 60 procent van hun capaciteit. “Vorig jaar alleen al moesten we 9 miljoen ton capaciteit stilleggen, met verlies van 18.000 banen. Dat was nog nooit gebeurd”, zegt Axel Eggert, directeur-generaal van de Europese staalfederatie Eurofer.

Trump is niet aan zijn proefstuk toe. In 2018 haalde hij al eens uit met invoertarieven van 25 procent op staal en 10 procent op aluminium. De Europese Unie antwoordde met tarieven op producten als motoren van Harley-Davidson en jeans van Levi Strauss. Onder president Joe Biden kwam er een bestand. De Verenigde Staten zouden alleen tarieven heffen op staalvolumes die bepaalde invoerquota overschreden. De EU zou haar tegenmaatregelen bevriezen. “Aan dat bestand komt dit jaar een einde, zoals voorzien”, zegt Eggert.

Hoe groot wordt het verlies voor de Europese staalindustrie?

AXEL EGGERT. “In 2017 exporteerde Europa jaarlijks nog 3,5 miljoen ton staal naar de VS. Nu is dat 2,5 miljoen ton. Het gaat om verschillende staalsoorten, met verschillende prijzen. Ruwweg mag je een omzetverlies van 1 miljard euro per miljoen ton staal rekenen. Dat betekent dat 2,5 miljard euro aan Europese exportwaarde op het spel staat. Vergeet niet dat staalfabrieken tegen zeer hoge vaste kosten werken. Ze maken alleen winst op de laatste tonnen staal.”

Wordt het geen groter drama voor Canada en Mexico? Zij exporteren veel meer staal naar de VS dan de Europese lidstaten.

EGGERT. “Op het eerste gezicht heb je gelijk. Canada, bijvoorbeeld, voert meer staal uit naar de VS dan de hele EU. Maar wat zal er gebeuren met het staal dat door de invoertarieven niet langer de Amerikaanse markt binnen geraakt? Het zal gaan naar open markten, en dus vooral de EU. Europa heft omzeggens geen invoertarieven op staal, veel andere landen doen dat wel. Brazilië bijvoorbeeld, ook een grote staalproducent, heft een tarief vanaf de eerste ingevoerde ton. Als de nieuwe Trump-tarieven van kracht worden, mag Europa dus een importgolf verwachten, terwijl er nu al meer staal Europa binnenkomt dan er buiten gaat. De Europese staalindustrie zal dus niet alleen haar export naar de VS in elkaar zien zakken, maar ook haar aandeel op de eigen Europese markt. Het wordt een ramp, en het kan nog erger worden als Trump ook tarieven heft op Europese auto’s. In een auto gaat ongeveer een ton staal. De Europese autoconstructeurs behoren tot onze belangrijkste klanten. Als zij op de Amerikaanse markt aan marktaandeel inboeten door voertarieven, kunnen wij minder staal leveren.”

Trump is niet de enige schuldige voor de malaise. Chinees staal overspoelt de wereldmarkt tegen dumpingprijzen.

EGGERT. “Vorig jaar alleen al heeft China 110 miljoen ton staal in de wereldmarkt gepompt, terwijl de vraag laag is. De Chinese dumping heeft een cascade-effect. Zuid-Korea, Japan, India, Indonesië en andere landen in de buurt van China verlagen op hun beurt de staalprijzen, en proberen hun overschotten kwijt te geraken op open markten als de EU. Het maakt onze industrie kapot.”

Hoe moet de EU reageren?

EGGERT. “De EU moet echte invoertarieven heffen op staal. Kort na de eerste Trump-tarieven nam Europa vrijwaringsmaatregelen (tijdelijke invoerheffingen ter bescherming van een Europese bedrijfstak die getroffen wordt door een plotse stijging van de invoer, nvdr). Er kwamen heffingen op staal dat bepaalde invoercontingenten overschrijdt. Maar voor het vastleggen van die contingenten baseerde de EU zich op de periode 2015-2017, toen de staalinvoer in de EU recordhoogten haalde. Bovendien worden de heffingen pas van kracht als de staalinvoer 125 procent bereikt van het niveau in de periode 2015-2017. De huidige staalinvoer zit daar ver onder, door gekrompen vraag in de EU. Daardoor werken de vrijwaringsmaatregelen niet, en komt alle staal de EU gratis binnen.”

Zal er over tien jaar nog staal gemaakt worden in Europa?

EGGERT. “Het is veelzeggend dat de Amerikaanse staalindustrie na de eerste Trump-tarieven investeerde in bijkomende capaciteit. Dat was decennialang niet meer gebeurd. Intussen is er een dramatische krimp in de Europese staalsector. Als de trend van de voorbije vijf jaar doorzet, zal de Europese staalindustrie tegen 2040 nog slechts 30 procent van de Europese staalbehoefte kunnen dekken.”

Ziedaar opnieuw een strategisch product waarvoor we van verre continenten afhankelijk worden.

EGGERT. “Ja, en dat ligt niet alleen aan goedkope invoer, maar ook aan onze hoge energiekosten en de dure CO2-uitstootrechten. Buiten de EU rekenen alleen het Verenigd Koninkrijk en Canada een prijs aan voor CO2-uitstoot. De rest van de wereld doet dat niet. En dan zijn er nog de vergroeningskosten. De overschakeling van de traditionele hoogovens op cokes naar staalproductie met waterstof en elektriciteit is gigantisch duur. Het Europese CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism, nvdr) moet dat concurrentienadeel tegenover niet-Europese staalproducenten neutraliseren, maar het is slecht ontworpen en zal ons niet beschermen.”

Conclusie: de Europese staalindustrie staat voor een overlevingsstrijd.

EGGERT. “Uiteindelijk gaat het over de economische weerbaarheid van Europa. Als we zelf geen staal meer maken, dan zullen China en andere landen de staalprijs dicteren, en zullen de Europese autoconstructeurs, bouwsector, machinebouwers en vele andere sectoren moeten leven met onzekerheid en langere leveringstermijnen. We zullen ook fors aan innovatiepotentieel inboeten. Vandaag bestaan er ongeveer 3.500 staalsoorten, waarvan drie kwart twintig jaar geleden nog niet bestond. Zonder staal heb je geen generatoren voor windturbines. En dan zwijg ik nog over defensie. Hoe willen we Europa verdedigen, als we geen staal hebben om ons eigen wapentuig te maken?”