Hoe Sam Bankman-Fried door de cryptohype 8 miljard dollar kon stelen bij FTX

Sam Bankman-Fried riskeert tot 110 jaar cel voor de miljardenfraude die hij overzag bij de ineengestorte cryptobeurs FTX. De gevallen techmiljardair pleitte nochtans onschuldig, zijn laatste grote gok ontplofte in zijn gezicht. Het is de voorbode van een grote kuis in de cryptowereld, die lang zal nazinderen.

Sam Bankman-Fried was anderhalf jaar geleden nog 25 miljard dollar waard, dankzij zijn aandeel in de cryptobeurs FTX. Nu is hij schuldig bevonden en zit hij berooid in de cel. Hij lijkt recht uit het scenario van een Hollywood-film te komen. De hoogbegaafde student fysica en wiskunde ging negen jaar geleden wat bijklussen bij een hefboomfonds als stagiair en kwam zo terecht in de wereld van het grote geld. Op zijn 25ste werd hij medeoprichter van het hefboomfonds Alameda Research, dat vooral met bitcoins en andere cryptomunten speculeert. Hij zag een kans: een handelsplatform dat cryptobeleggers echt kunnen vertrouwen. In 2019 richtte hij FTX op.

Lees verder onder de video

In theorie kunnen cryptomunten volledig in eigen beheer bijgehouden en verhandeld worden, maar voor het gebruiksgemak en het snel aan- en verkopen van de digitale munten kiezen de meeste cryptobeleggers ervoor hun munten op te slaan op een handelsplatform, zoals een effectenrekening bij een bank. Rond 2019, toen de bitcoin en co echt aan het doorbreken waren bij het grote publiek, waren er al verschillende schandalen geweest. Verschillende handelsplatformen waren in elkaar gezakt door financieel mismanagement, door diefstal (door hackers) en door frauduleuze faillissementen. Telkens verloren beleggers hun cryptomunten. Bankman-Fried wierp zich op als een witte ridder met FTX. Hij, zijn medeoprichters en collega-genieën hadden een zeer veilig, gebruiksvriendelijk en legaal handelsplatform ontwikkeld. Het vroeg niet alleen commissies op transacties, het had ook complexe, maar robuust ogende financiële producten ontwikkeld.

Dat verdienmodel bleek een enorm frauduleus kaartenhuis te zijn. Bankman-Fried en co gebruikten onder meer de cryptomunten van hun klanten om zeer riskante beleggingen te doen via hun hefboomfonds Alameda Research. Dat ging goed tot het sentiment in de cryptomarkt keerde. Toen de meeste cryptomunten begonnen te zakken rond 2022, stapelden de verliezen zich op. In plaats van schuld te bekennen, vervalsten hij en zijn kompanen de boekhouding en probeerden ze zich uit de problemen te gokken. Ondertussen hielden ze de schone schijn op, ze leefden een luxeleven in de Bahama’s en strooiden gul met giften aan politici en liefdadigheidsorganisaties. De put is enorm. Gisteren werd Bankman-Fried schuldig bevonden aan het verduisteren van bijna 8 miljard dollar.

Hoe is dit kunnen gebeuren?

De onwaarschijnlijke op- en neergang van Bankman-Fried en co dreigt een fundamentele vraag te overschaduwen: hoe is dit kunnen gebeuren? Sam Bankman-Fried heeft veel mensen om de tuin geleid, en onder hen ook de mensen die zich het meest intelligent ter wereld achten: durfkapitalisten in Silicon Valley. Zij staken onder meer geld in Apple, Google, Facebook en andere Amerikaanse techgiganten, toen niemand anders erin geloofde. Daardoor zijn ze schatrijk geworden. FTX had een hele lijst van gereputeerde investeerders, die zich op de borst kloppen voor hun analytisch vermogen. Anders dan de cryptobeleggers en andere externe partijen hebben ze in de boekhouding mogen kijken en het bedrijf kunnen ondervragen.

De verdediging van die gereputeerde investeerders is dat Sam Bankman-Fried een crimineel genie was. Maar de bewijsstukken die de voorbije weken tijdens het strafproces in New York naar boven kwamen, blijken die hypothese niet echt te staven. Bankman-Fried en co waren amateurs. De investeerders waren, zoals een beginnende, naïeve belegger, verblind door de cryptohype. Ze zagen hoe gewone stervelingen hun spaarcenten inzetten om een digitale goudmijn te bezitten. Dat was te riskant, maar ze konden toch profiteren via FTX. In tijden van goudkoorts is het altijd verstandig zelf geen goud te proberen opgraven, maar gereedschap te verkopen aan goudzoekers.

De afwikkeling van het FTX-schandaal zal nog lang nazinderen. Sinds FTX storten de toezichthouders zich op de cryptowereld. Binance, het grootste cryptoplatform, wordt steeds meer juridisch in het nauw gedreven vanwege het lakse interne toezicht en de onduidelijkheid over hoe het de cryptomunten van zijn beleggers beheert. De toezichthouders willen de cowboys en de fraudeurs eruit, en dat zal botsen met de radicaal-liberale ideeën van de cryptofans van het eerste uur. Voor hen zijn cryptomunten niet alleen de beste belegging, ondanks de schandalen, maar ook een manier om de macht van de overheid te breken. Het is een betaalmiddel dat door geen enkele overheid gecontroleerd kan worden, dat immuun is voor geldontwaarding.

Twee existentiële problemen

Maar zelfs als de wereld van de cryptoplatformen op de een of andere manier opgekuist raakt, dan nog worstelen de cryptomunten met twee existentiële problemen. Ze zijn zo volatiel dat de belegginsrisico’s te groot zijn in vergelijking met klassieke beleggingen. Bovendien heeft de sector nog altijd geen goed antwoord op de kritiek dat cryptomunten hun belofte niet waarmaken. Ze willen gemakkelijke, goedkope en privacyvriendelijke transacties maken en waardevaste activa creëren. Daar zijn telkens betere alternatieven voor. Maar wanneer de prijs van de bitcoin en andere munten omhoogschiet, zoals de voorbije dagen, dan verdwijnen die twijfels. De stijgende koers van cryptomunten kan iedereen verblinden, dat is de les van FTX.

Lees ook: