Jarenlang was Kris Peeters (CD&V) voor kmo’s en zelfstandigen ‘de man’ in de Wetstraat, of hij nu topman van Unizo was of Vlaams minister-president. Maar de federale minister van Werk heeft een gedaanteverwisseling ondergaan. In de federale regering is hij een centrumlinkse waakhond geworden die constant voor spanningen zorgt. Met de discussie over de taxshift en de begrotingscontrole in maart lijkt een nieuwe clash tussen Peeters en de andere coalitiepartners onvermijdelijk.
” Zeg maar Kris. Want meneer Peeters, zo zijn er veel in Vlaanderen.” Goed tien jaar geleden, toen hij nog de topman van Unizo was, begon Kris Peeters een eerste gesprek steevast op deze manier. De Antwerpenaar was toen veertig jaar, maar al een oudgediende in de Groep van Tien, het gremium dat het sociaal overleg aanstuurt.
Als werkgeversorganisatie bekleedde Unizo vaak een eigenzinnige rol. In de weken en maanden voor het tweejaarlijkse interprofessionele overleg vond in de media altijd hetzelfde ritueel plaats. Na de zomervakantie lieten vakbonden en werkgevers een aantal proefballonnetjes op over de beschikbare ruimte voor loonsverhoging, over de evolutie van de uitkeringen, over de hervormingen van de arbeidsmarkt, enzovoort. Unizo nam altijd radicalere standpunten in dan de andere werkgevers (VBO, Boerenbond). Als het VBO zei dat een kleine loonmarge mogelijk was, pleitte Kris Peeters voor een loonstop. Toen al met zijn typische monkellach. Hij was nog niet ‘de Vlaamse George Clooney’, eerder ‘El Sympatico’ voor kmo’s in Vlaanderen. Kmo-ondernemers zegden toen: “Kris Peeters is onze man tijdens het sociaal overleg.” Bij zijn overstap naar de politiek in 2004 was hij zeer duidelijk: “Ik zal mijn achtergrond nooit verloochenen. Daarvoor heb ik te lang de belangen van de kmo’s verdedigd.”
Wat zien we nu, goed tien jaar later? CD&V heeft zich bij monde van vicepremier en minister van Werk Kris Peeters een links profiel aangemeten in de federale regering-Michel. Tijdens de verkiezingscampagne sprak CD&V met geen woord over kapitaal- of vermogensbelastingen, maar maakte er in de onderhandelingen plots een breekpunt van (zie kader Vermogensbelasting destabiliseert regering). De christendemocraten haalden hun slag niet thuis omdat ze ook een vergoeding voor de Arco-aandeelhouders wilden afdwingen.
Werkgevers zijn kritisch
De vraag is nu hoe in maart het debat over de taxshift zal verlopen. Zal vicepremier Peeters de discussie daarover in de regering voeren of zal hij de voorstellen in het openbaar beoordelen? De andere coalitiepartners vrezen het tweede. En dan is er een ‘probleem-Peeters.’ Bij Open Vld en N-VA is te horen dat men Kris Peeters binnen bepaalde grenzen laat ageren, maar dat er op tafel moet worden geklopt wanneer hij te ver gaat. Zoals vorige week met het incident rond vanuit CD&V verstuurde e-mails die opriepen het veiligheidsbeleid te bekritiseren. Het kabinet van Peeters was ervan op de hoogte. De woede bij N-VA en Open Vld was groot, maar zij wilden de bladzijde snel omslaan.
De vraag blijft waarom CD&V bij monde van Kris Peeters een linkse oppositie blijft voeren in deze regering. Daarvoor zijn er drie verklaringen. Ten eerste: Kris Peeters moet de rol spelen die de partij hem oplegt: het linkse geweten van de regering. Ten tweede: hij is gefrustreerd omdat hij niet meer de ‘numero uno’ is die hij als Vlaams minister-president was. Ten slotte is zijn directe entourage verschillend van zijn netwerk in de Unizo-periode.
Zijn vroegere achterban heeft moeite met de positionering van de federale minister van Werk. “Bij ondernemers neemt de kritiek op hem toe”, klinkt het in werkgeverskringen. Peeters’ rol als het linkse geweten van de regering was al voor Nieuwjaar duidelijk toen een aantal scherpe kanten van het strengere brugpensioen en tijdskrediet onder zijn impuls werd afgevijld. Het optreden van Peeters veroorzaakte wrevel bij de coalitiepartners. De bijsturingen van onder andere het brugpensioen verkocht Peeters als sociale toegiften van de regering. Terwijl de afspraak binnen de meerderheid was dat daarover zou worden gediscussieerd door de sociale partners, maar dat niets beslist was.
Dan was er het sociaal akkoord. In tegenstelling tot het regeerakkoord dat duidelijk een loonstop voor de periode 2015-2016 vooropstelde, gaf de federale regering de sociale partners in januari toch ruimte om loonsverhogingen toe te kennen. Het resultaat is dat de indexsprong behouden blijft, maar dat in 2016 een loonstijging van 0,8 procent mogelijk is. Voor zijn rol in het afsluiten van dat sociaal akkoord krijgt Peeters wel goede punten, ook van de werkgeverszijde. Een lid van de Groep van Tien: “Ik had nooit gedacht dat we met de huidige partners een akkoord zouden bereiken. Dat is de verdienste van Kris Peeters.”
Alleen aan de top
Dat de vicepremier vaak op een spookrijder in de eigen regering lijkt, heeft niet alleen te maken met de CD&V-strategie. Er is ook de persoon Kris Peeters, die het moeilijk kan aanvaarden dat hij niet langer de onbetwistbare nummer één is. Want dat was hij al in zijn Unizo-periode. Daar waar het VBO en Voka altijd met twee personen — voorzitter en gedelegeerd bestuurder — op de voorgrond traden, was het bij Unizo één man: Kris Peeters. Wie kende Paul Plasschaert en Rik Jaeken, tussen 1996 en 2007 voorzitters van de kmo-organisatie?
Jurist Kris Peeters werd in 1988 door Marianne Thyssen binnengehaald op de studiedienst van de NCMV, de voorganger van Unizo. Toen topman Petrus Thys in 1995 vertrok, koos het NCMV voor een triumviraat met Peeters als secretaris-generaal, Jan Steverlynck als CEO en Paul Plasschaert als voorzitter. Enkele jaren later bleef Peeters over aan de top. Steverlynck stapte in de politiek en tegen Plasschaert liep een fraudeonderzoek. Peeters doopte het NCMV om tot Unizo en de banden met CD&V werden minder hecht. Dat Kris Peeters in 2004 Vlaams minister van Openbare Werken, Energie en Leefmilieu werd in de regering-Leterme, was eigenlijk verwonderlijk.
Opnieuw ging het snel voor de Antwerpenaar. In 2007 werd hij Vlaams minister-president. Vanaf dan was het gedaan met “Zeg maar Kris”. Hij werd aangesproken als ‘MP’. Kris Peeters werd het goudhaantje van CD&V, Yves Leterme werd almaar kribbiger. Voor de christendemocraten was het duidelijk: bij de Vlaamse verkiezingen van 2009 moest Kris Peeters als Vlaamse staatsman worden uitgespeeld. CD&V en Peeters wonnen de verkiezingen. Peeters ruilde de klassieke tripartite in voor een Vlaamse regering van CD&V, sp.a en de nog relatief kleine N-VA. Peeters en zijn CD&V speelden duidelijk eerste viool.
Terwijl de eerste Vlaamse regering onder leiding van Kris Peeters goed functioneerde omdat de MP en zijn topministers Dirk Van Mechelen (Open Vld) en Frank Vandenbroucke (sp.a) goed op elkaar waren ingespeeld, was Peeters II vaak een bende ruziemakers. Vooral tussen N-VA en de socialisten boterde het niet.
Moeilijk omgaan met kritiek
Ook op Peeters nam de druk toe. Voor de buitenwereld was hij nog altijd mister nice guy, de populaire minister-president die ook zeer sportief was: fietsen, paardrijden, bergbeklimmen,… Maar achter ‘de Vlaamse George Clooney’ ging nog een andere persoon schuil. Iemand die almaar minder goed om kon met kritiek en naar de telefoon greep wanneer werkgevers of economen vragen stellen bij projecten, zoals het afgevoerde Vlaanderen in Actie (ViA). Scheldtirades waren geen uitzondering. Sommige slachtoffers van een boze Peeters trokken een verdedigingswal op. Wanneer Peeters die mensen opbelde, kreeg hij een snelle repliek: “Kris, ik zit hier niet alleen.” Dan bleef het stil.
Ook het uitblijven van een oplossing voor de Arco-aandeelhouders maakte dat ze bij CD&V op de toppen van hun tenen liepen. Kris Peeters incluis. Toen N-VA-kamerlid Peter Dedecker een boek uitbracht over de Arco-zaak en de christelijke arbeidersbeweging ACW, was het hek van de dam. In het boek schreef Dedecker dat hij een beroep gedaan had op een Big Four-consultant om de fiscale constructies van het ACW onder de loep te nemen. Kris Peeters heeft het altijd ontkend, maar bronnen bevestigen dat hij naar de Big Four-consultancybureaus in België heeft gebeld met een duidelijke boodschap over de consultant: “Als hij bij u zit, maak dan dat hij direct buitenvliegt.” Tegelijk zou hij gedreigd hebben het betrokken consultancybureau geen overheidsopdrachten meer te geven. Maar nogmaals: voor Peeters zijn die verhalen uit de lucht gegrepen.
De minister-president bleef wel zeer populair en wou dat met de verkiezingen van 25 mei 2014 verzilveren. De christendemocraten hoopten op 20 procent en Peeters dacht dan opnieuw aanspraak te kunnen maken op het Vlaams minister-presidentschap. De strategie was duidelijk: alle communicatie was ter meerdere eer en glorie van de Vlaamse regering van Kris Peeters. De christendemocraten zaten wel in de federale regering van Di Rupo, maar dat was enkel om op de winkel te letten. Het werk van de Vlaamse regering moest al de rest in de schaduw stellen.
CD&V wist op 25 mei de schade te beperken, maar Kris Peeters leed in Antwerpen een pijnlijke nederlaag tegen Liesbeth Homans (N-VA). Toch bleef de Antwerpenaar hopen op het Vlaams minister-presidentschap. “Aan het begin van de Vlaamse regeringsformatie gedroeg Peeters zich zeer hautain. Hij wou zijn nederlaag niet inzien”, zegt een Vlaamse onderhandelaar. “Geert Bourgeois en Philippe Muyters zaten ook aan tafel. Jarenlang hadden ze onder Peeters gewerkt en ze durfden niet tegen hem in te gaan. N-VA-voorzitter Bart De Wever en CD&V-voorzitter Wouter Beke zijn toen tussenbeide moeten komen om de onderhandelingen weer vlot te krijgen.”
In de verkeerde partij?
Op dat ogenblik werd duidelijk dat Kris Peeters geen minister-president meer zou zijn. Dan maar federaal premier? De man is nogal onbekend in Franstalig België. Dat is een voordeel, in tegenstelling tot Leterme die werd gehaat voor zijn anti-Waalse uitspraken. Het is daar ook niet geweten dat Kris Peeters zeer Vlaamsgezind is. Hij werd een tijdlang gesignaleerd op de vergaderingen van de denktank ‘In de Warande’ die in 2005 in een boek pleitte voor Vlaamse onafhankelijkheid. “Peeters heeft een sterke Vlaamse reflex. Ik denk dat hij eigenlijk in de verkeerde partij zit”, zegt een sp.a-kopstuk.
Het vervolg is bekend: CD&V moest begin september kiezen tussen de post van premier voor Kris Peeters en die van Europees Commissaris voor Marianne Thyssen. Uiteindelijk werd Thyssen op een CD&V-partijbureau op het schild gehesen. Kris Peeters moest tevreden zijn met het vicepremierschap. Het blijft steken dat hij geen eerste minister werd. Opvallend: in zijn omgeving duiken meer en meer ACW’ers op.
Een andere entourage
De omgeving van MP Peeters kende het bedrijfsleven op zijn duimpje. Er was huidig minister van Justitie Koen Geens, voormalig zakenadvocaat, die vanaf 2007 kabinetschef werd van Kris Peeters. Geens kende Peeters al van in diens Unizo-periode. Ook Marianne Thyssen behoort tot de rechtervleugel van CD&V.
Peeters wist een enorm netwerk uit te bouwen in de bedrijfswereld. In 2009 zei hij daarover: “Ik heb zeventien jaar bij Unizo gewerkt en dat draag ik nog mee. Er is geen adviesraad waar ik niet in heb gezeten (ook in die van Trends had Peeters een vaste stek, nvdr). Toen ik nog op de studiedienst van Unizo werkte, probeerde ik de kennis altijd te halen waar die te vinden was: aan universiteiten en in het bedrijfsleven. Zo heb ik gaandeweg een netwerk opgebouwd. Als ik snel advies nodig heb, weet ik wie te bellen.”
Als minister-president was hij bezorgd over het behoud van de tewerkstelling, vooral bij multinationals. Peeters trok de kaart van ondernemend Vlaanderen. “Het was vaak frustrerend voor Kris Peeters, want het loonkostenbeleid was grotendeels federaal. Hij kon er niet veel aan doen”, zegt een Vlaamse captain of industry. “De sluiting van Ford Genk in 2012 heeft hem echt aangegrepen. Peeters heeft toen zware druk uitgeoefend op premier Di Rupo om een competitiviteitspact af te sluiten.”
Het moet gezegd: de afbouw van de loonkostenhandicap is een prioriteit van de regering-Michel. Maar ook hier heeft Kris Peeters een bocht gemaakt in vergelijking met zijn Unizo-periode of zijn periode als Vlaams minister-president. Toen in december bekend raakte dat de Belgische loonhandicap was gedaald, was Peeters er als de kippen bij om te verklaren dat er marge was voor loonstijgingen. En vorige week kwam het nog tot een aanvaring met N-VA-kamerlid Zuhal Demir over het feit dat het wetsontwerp over de indexsprong nog niet was ingediend.
Wat is hier gaande? De entourage van Peeters is sterk door het ACW gekleurd. Kabinetschef Eddy Peeters komt uit de ACW-stal. Een van de directeurs, Bart Ooghe, heeft eerder een Boerenbond-etiket maar een andere directeur, Peter Vansintjan, is een echte ACV’er en oud-kabinetschef van Joëlle Milquet (cdH). Hij is de man die in de interkabinettenwerkgroepen op de rem staat. De concrete invulling van allerlei maatregelen probeert hij naar links te doen opschuiven. Het was trouwens Peeters die vorige week pleitte voor een snelle regeling voor de Arco-coöperanten. Dat zorgde opnieuw voor wrevel bij de andere Vlaamse coalitiepartners. Kris Peeters tegen N-VA en Open VLD: het is een constante geworden in deze regering.
ALAIN MOUTON
Peeters is gefrustreerd omdat hij niet meer de ‘numero uno’ is die hij als Vlaams minister-president was.
Kris Peeters moet de rol spelen die de partij hem oplegt: het linkse geweten van de regering.
In 2007 werd Peeters Vlaams minister-president. Vanaf dan was het gedaan met ‘Zeg maar Kris’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier