De internationale tarweprijs steeg van 5,2 frank per kilo halfweg maart tot 8,2 frank eind mei : zo’n enorme stijging op die korte tijd hadden de graanhandelaars nog nooit meegemaakt. Sedertdien blijft de tarweprijs op zowat 7,5 frank hangen, 1 frank boven de EU-prijs. Ook dat laatste is een unicum. Tot nog toe was de prijs voor Europees tarwe steeds hoger geweest dan de wereldmarktprijs. Alleen met de hulp van EU-uitvoersubsidies konden de Europese graanboeren hun dure tarwe aan de wereldmarkt kwijt. Jarenlang gaf de EU pakken geld uit aan die uitvoersubsidies. Wat blijkt nu ? Diezelfde graanboeren, lang geplaagd door inkomensdalingen, kunnen eindelijk zonder EU-subsidies geld verdienen op de wereldmarkt (omdat de prijzen daar nu hoger zijn dan de Europese), maar mogen niet. De EU stelde een belasting in op de uitvoer van graan, alweer een primeur. Noël Devisch, voorzitter van de Boerenbond, kan er maar niet overheen. “Het is te gek voor woorden. Terwijl de vraag op de wereldmarkt versterkt, verplicht de EU de boeren 10 % van hun akkers braak te leggen en belast ze de uitvoer van graan. De braaklegging moet naar 0 %, zoals in de VS allang is gebeurd.”
TRENDS. Eén van uw bezwaren tegen de hervorming van het Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) van ’92 was de onzekerheid van de bevoorrading. Nu kampen we met graantekorten. Triomfeert u nu niet een beetje ?
NOEL DEVISCH. Iedereen klaagde steeds over de landbouwoverschotten. Je ziet nu hoe snel het kan veranderen. Levering vanuit de wereldmarkt is niet vanzelfsprekend, voor belangrijke voedselcomponenten moet je eigen bevoorrading nastreven. De hervorming van het GLB hield prijsdalingen en braakleggingen in. Het eerste deed de consumptie in de EU stijgen, het tweede de productie dalen, zodat de Europese graanoverschotten smolten. Toch produceert de EU nog steeds meer graan dan het consumeert. De EU is dus niet verantwoordelijk voor de huidige schaarste. Tegenvallende oogsten door slecht weer en stijgende wereldvraag zijn dat wel. De wereldproductie ligt al drie jaar onder de wereldconsumptie.
Graantraders leggen de verre oorzaak van de huidige schaarste bij het graanopbod kort vóór het in werking treden van het jongste Gatt-vrijhandelsakkoord ( General Agreement on Tariffs and Trade).
Het Gatt-akkoord ging in op 1 juli ’95. Vanaf toen werd de gesubsidieerde graanuitvoer gereglementeerd. Vooraleer de beperking in werking trad, hebben verschillende landen nog vlug hun voorraad op de wereldmarkt gegooid.
Hoe erg is het tarwetekort nu ? Is er straks nog brood op de plank ?
De wereldvoorraad tarwe bedraagt nu 18 % van de jaarlijkse wereldproductie. In de jaren ’85-’87 was dat nog 35 %. Maar geen paniek. De spanning op de wereldmarkt is conjunctureel en niet structureel. De hoge prijzen zullen de productie stimuleren. Europa, de VS en Australië kunnen zonder moeite een tandje bijsteken. Ook zijn er heel veel technische mogelijkheden tot productiviteitsstijging. De tarweprijs op de Europese markt bedraagt nu 6,5 frank per kilo. Dat is lager dan 15 jaar geleden. En die prijs dekt met moeite de kosten.
De VS zijn hun landbouw, en dus ook hun graanteelt, flink aan het liberaliseren. Zullen zij hetzelfde eisen van hun handelspartners ?
Het EU-graanbeleid voldoet nu al aan de regels van de Gatt. De vraag is of er vanaf 2000 als de huidige Gatt-akkoorden aflopen een nieuwe liberaliseringronde komt. De VS gaan verder dan de Gatt-akkoorden, hoewel zij zich daarvoor het weze gezegd baseren op het optimisme van vandaag, want de jonste tijd halen ze goede prijzen. Maar ik denk niet dat de Amerikaanse liberalisering ons zal dwingen tot een herziening van het landbouwbeleid. Wel zijn de Amerikanen zeer agressief op de wereldmarkt : tussen nu en 2000 willen ze hun export met 50 % verhogen. Zo’n agressiviteit hebben wij te weinig.
Misschien komt de echte dreiging uit Oost-Europa : groot productiepotentieel, deskundigheid en vooral, lagere prijzen tegen lagere kosten. Als wij vasthouden aan onze marktbescherming, snoept Oost-Europa dan niet ons aandeel op de wereldmarkt af ?
In ’93 bedroeg de Oost-Europese graanproductie 62 miljoen ton, de jaarlijkse EU-productie ongeveer 160 miljoen ton. Vooraleer de Oost-Europeanen met 100 miljoen ton graan op onze stoep zullen staan, duurt het nog wel even. Want zij kampen met zware omschakelingsproblemen : ingewikkelde herverdeling van gronden, verlies van goedkope energie en meststoffen uit de voormalige USSR… Het uur van de waarheid voor het Europees landbouwbeleid zal slaan als Oost-Europa toetreedt tot de EU. Er zijn nog te veel onbekenden om nu al te zeggen hòe het GLB dan moet worden hervormd. Komt er een verdere liberalisering ? Hoe evolueert de wereldvraag ? Zal de EU genoeg financiële middelen hebben ?
Sommigen zeggen : door de toetreding van Oost-Europa zal het EU-landbouwbeleid veel te veel geld kosten. Schaf het daarom af en vervang het door nationaal georganiseerde, directe inkomenssteun aan de boeren.
Er zulllen landen zijn die het geld niet hebben, of die het niet willen betalen. Als de EU overschakelde naar zuivere inkomenssteun, zou dat gewoon onbetaalbaar zijn.
Is de marktbescherming van het EU-landbouwbeleid niet onverkoopbaar geworden in tijden waarin andere sectoren metaal, textiel… getroffen worden door delokalisaties en werkloosheid ? Terwijl landbouw slechts 2,5 % van het Europees Bruto Binnenlands Product uitmaakt, krijgt het de helft van het EU-budget.
De EU-steun zit verwerkt in de landbouwprijzen : die zijn zeer laag. Een liter melk kost minder dan een liter water van een doorsneemerk. Rundvlees zit onder de kostprijs. Sedert ’74-’76 is de stijging van de prijs die de boer ontvangt slechts de helft van de stijging van wat hij betaalt aan grondstoffen. Het inkomen van de Belgische boer ligt 30 % onder het nationaal gemiddelde. Willen we alle subsidies afschaffen ? Voor mij niet gelaten, maar dan moeten de landbouwprijzen de kosten dekken, en moet de consument dat willen betalen. Valt de EU-steun weg en lever je de bevoorrading over aan de vrije markt, krijg je zeer onstabiele prijzen. Het EU-landbouwbeleid zorgde 30 jaar lang voor stabiele bevoorrading tegen stabiele prijzen. Niemand hoefde zich zorgen te maken over schaarste. Dat is toch iets waard ?
JOZEF VANGELDER
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier