Dat we vandaag goedkoop met het vliegtuig kunnen reizen is onder meer de verdienste van Karel Van Miert (1942-2009) die in de jaren negentig als Europees commissaris voor Transport de sector liberaliseerde. Als commissaris voor Mededinging ging hij ook in andere sectoren de strijd aan met multinationals en kartels die hun machtspositie probeerden te bestendigen. Van Miert was een pleitbezorger van vrije concurrentie. Tegenstanders deden er lacherig over: wat is er nog socialistisch aan Karel Van Miert? Hoe kon een sociaaldemocraat zulke liberale standpunten verdedigen?
De historicus Bart Hellinck geeft het antwoord in Karel Van Miert. Strijder voor Europa, een politieke biografie van Van Miert. Volgens Hellinck was Van Miert als eurocommissaris een voorstander van liberalisering omdat die de consumenten ten goede kwam. Ze hadden meer keuzes en de prijzen van goederen en diensten daalden. Voor Van Miert moest de Europese Commissie daar een cruciale rol in vervullen. Een bijna nobele taak in de ogen van de overtuigde Europeaan: “De vrijheid van de zwakkeren in de samenleving zal altijd moeten beschermd worden tegen de vrijheid van de machtigen.” Van Miert zag de vrije markt en het ondernemerschap als een cruciaal onderdeel van een sociale samenleving: een open en dynamische markt voorzag in geld waarmee gezondheidszorg en onderwijs konden worden gefinancierd. Van Miert zag er dan ook geen graten in om na zijn loopbaan in raden van bestuur te zitten.
Karel Van Miert was een marktsocialist die dicht bij de pragmatische sociaaldemocraten in Duitsland en de Scandinavische landen stond. De geboren Kempenaar was geen stamboomsocialist. Hij kwam uit een katholiek landbouwersgezin, maar met een sterke sociale reflex. Dat Van Miert koos voor een politieke loopbaan bij de SP, werd hem in zijn geboortestreek niet in dank afgenomen. En hij dreigde tussen twee stoelen te vallen: de klassieke socialisten wantrouwden de ‘kaloot’ die het eind jaren zeventig tot partijvoorzitter schopte. Bovendien was Van Miert Vlaamsgezind. Maar omdat hij de partij naar electorale successen loodste, verstomde de kritiek. De SP haalde bij de Europese verkiezingen van 1984 28 procent van de stemmen. Zelfs Steve Stevaert deed nooit beter. Het discours van Van Miert was ver verwijderd van het biefstukkensocialisme en had een sterke ethische inslag. Denken we maar aan zijn verzet tegen de plaatsing van kernraketten in België.
Karel Van Miert. Strijder voor Europa schetst een indringend portret van de politicus. Van Miert was een verstandig, integer en minzaam man. Hellinck sprak voor het boek met meer dan honderd mensen: klasgenoten, vrienden, politieke tegenstanders onder wie Mario Monti, Jacques Santer, Willy Claes, Guy Verhofstadt en Herman van Rompuy. Het privéleven van Van Miert komt in het boek in beperkte mate aan bod. Aan zijn hobby – tuinieren – wordt iets meer aandacht besteed. Van Miert stierf trouwens op 22 juni 2009 in zijn boomgaard. Een ongelukkige val of een hartfalen? De oorzaak is onbekend.
Bart Hellinck, Karel Van Miert. Strijder voor Europa, Manteau, 2016, 496 blz., 29,99 euro
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier