Het is straks veertig jaar geleden. Een belangrijk deel van de Belgische bevolking was toen nog niet eens geboren. Maar toch is de hete zomer van 1976 deel geworden van het Belgische collectieve geheugen. Die zomer stonden zware boetes op het wassen van de auto’s. Zelfs latere hete zomers zoals in 1990, 1994 of 2003 werden altijd vergeleken met die van 1976.
Over die hete zomer van 1976 heeft Knack-journalist Stijn Tormans een boek geschreven. Tenminste, dat denkt de lezer wanneer hij de titel van het boek leest. Maar eigenlijk gaat het om veel meer. Het is een verzamelbundel van de verhalen die Tormans – in dat jaar geboren – geschreven heeft vertrekkende van zijn fascinatie voor de zomer van 1976. Uiteindelijk gaat het over dat jaar in het algemeen, zelfs over de periode ervoor en erna. Op basis van personen en objecten keert de Knack-journalist veertig jaar terug in de tijd. Zo brengt Tormans het verhaal van de overstromingen in Ruisbroek, begin januari 1976. Koning Boudewijn, die het rampgebied bezocht, zou zijn jas aan een radeloze vrouw gegeven hebben. Een bijna Bijbels tafereel. De Knack-journalist gaat op zoek naar die jas, maar vindt hem niet.
De zomer van 1976 is een reis in de teletijdmachine naar een Vlaanderen dat niet meer bestaat, maar waarvan we nog altijd sporen terugvinden. Veertig jaar geleden: het lijkt niet zo ver weg, maar het is eigenlijk een eeuwigheid. Zoals het verhaal van de Eugène Blaironstraat in Diegem, vlak bij de Brusselse ring. Twintig huizen uit de jaren dertig staan er. De andere kant van de straat werd eind jaren zestig gesloopt voor de uitbreiding van de ring. De resterende huizenrij is een soort eiland dat je terugvoert naar de jaren zeventig.
Nog meer seventies is het verhaal over Verbrande Brug, een speelfilm die zich afspeelt aan de gelijkaardige locatie in Grimbergen. Hij kwam in 1976 in de zalen en veroorzaakte heel wat beroering. Te ruw, te bloot (een van de actrices kwam uit de pornobusiness), te veel het-leven-zoals-het-is. Vandaag zou niemand er zich nog aan storen.
Een andere bijna verdwenen wereld is die van de schoolinternaten. In januari 2014 reed Stijn Tormans naar Berkenbos, een gehucht bij Heusden-Zolder. Reden: de herdenking van een nooit opgehelderde brand van 1974 in het Heilig Hart-college. De brand breidde zich snel uit in de houten chambrettes. 23 jongens kwamen om. Het land stond stil, zelfs de paus stuurde een rouwtelegram. De eerste herdenkingen vonden pas in de 21ste eeuw plaats. De jaren na de ramp was het woord ‘brand’ er taboe. In het katholieke Vlaanderen van toen moest gezwegen worden. En voortgewerkt.
Wie het boek leest, heeft zin om tv-beelden uit de seventies op te zoeken op internet. Cobra, de archiefsite van Canvas, helpt daarbij. Zo staat er een reportage uit 1976 op, waarin een aantal bewoners van Limburgse dorpen worden geïnterviewd. Ze hebben het over exotische maaltijden zoals spaghetti bolognaise. Geen beter voorbeeld om aan te tonen dat het Vlaanderen van een generatie geleden in niets meer lijkt op dat van vandaag. Die sfeer roept ook het boek van Stijn Tormans op.
Stijn Tormans, De zomer van 1976. Verhalen, Polis, 1976, 264 blz., 19,95 euro
ALAIN MOUTON
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier