Een geval van kruisbestuiving

Alhoewel vele horlogemerken hun lot aan dat van autobouwers verbinden, krijgt het publiek niet de indruk dat die samenwerking veel verder gaat dan de marketing. Ook al staat de marketing vaak voorop, dan is er toch vaak sprake van een wederzijdse inspiratie en samenwerking.

Autobouwers hebben vooral prestaties op het oog, maar het zou een misvatting zijn om die prestaties alleen maar in pk’s of in trekkracht uit te drukken. Het komt er immers op aan die immense krachten op een behoorlijke manier te beheersen, zodat ze op de meest efficiënte manier op de weg overgezet worden.

Ook horlogemakers hebben buitengewone prestaties op het oog, maar die liggen meer op het vlak van de nauwkeurigheid – al verschillen de meningen daarover. Sommige horlogers mikken op de absolute mechanische nauwkeurigheid en dan zitten we in sferen waarin over afwijkingen van 1 seconde per etmaal wordt gesproken. Bij chronografen overheerst dan weer het vastleggen van zo klein mogelijke tijdspannes en dan zijn we inmiddels bij 1/2000ste van een seconde geraakt – tenminste bij de TAG Heuer Mikrogirder. Daarnaast beogen horlogers het afficheren van bijkomende metingen, of dat nu de maandstand dan wel de omwentelingen van de aarde om de zon betreft. Ondanks die zeer verschillende doelstellingen, staat efficiëntie in beide gevallen centraal. Ecologische bekommernissen hebben er bovendien toe geleid dat autobouwers zich de jongste jaren steeds meer op zuinigheid zijn gaan toeleggen, waardoor ook de autonomie is toegenomen. Ook horlogemakers blijven niet ongevoelig voor het omspringen met energie, al was het maar omdat meer functies ook meer energie vragen en de loopreserve – een andere vorm van autonomie – zelf als een belangrijk aspect gezien wordt.

Gewicht besparende materialen

Een van de voornaamste bekommernissen om tot betere prestaties te komen, is het verlagen van het gewicht. In de autosport is dat altijd al vanzelfsprekend geweest, omdat de verhouding vermogen/gewicht van primordiaal belang is bij het najagen van betere prestaties. In de horlogerie is het streven naar minder gewicht eerder een recent verschijnsel, omdat gewicht gedurende lange tijd vereenzelvigd werd met de perceptie van kwaliteit. De recente trend om steeds grotere uurwerken aan te bieden doorkruiste die notie omdat een horloge met enkele complicaties al snel een onhandig blok aan de pols werd en de grens van het comfortabele in geen tijd werd bereikt.

Omdat de autosport omwille van de extreme prestaties die er beoogd worden, altijd al als een laboratorium voor nieuwe vindingen diende, werden hout en staal omwille van hun gewicht al vroeg vervangen door aluminium en kunststoffen, maar die ommekeer zorgde voor de nodige problemen. Aluminium was niet alleen lichter en duurder dan staal, het vergde ook een langere tijd om het te bewerken waardoor het zich niet echt leende voor grote hoeveelheden. Hetzelfde gold voor kunststoffen die om dezelfde reden voorbehouden werden aan sportwagens in kleine aantallen. De grootste stap werd door McLaren gezet, toen het twintig jaar geleden al een formule 1-wagen ontwikkelde waarvan het hart uit koolstofvezel was opgebouwd, een trend die druppelsgewijs zijn weg vond naar de beperkte productie van super sportwagens.

Ook in de horlogerie heeft koolstofvezel sinds enkele jaren zijn weg gevonden en verschillende merken waaronder Hublot passen die technologie toe bij de productie van hun kasten en onderdelen. Maar ook magnesium (dat uit de autosport verdwenen is omwille van de ontvlambaarheid bij ongevallen), titanium en nieuwe legeringen vonden hun weg naar de horlogerie.

Het probleem van het terugdringen van de wrijvingsweerstanden houdt de auto-industrie sinds zijn begindagen bezig, ook al beperkten technici zich aanvankelijk vooral tot het verminderen van de luchtweerstand. Veel later bogen technici zich over het probleem van de interne wrijvingen die zich binnenin de motor voordoen en gingen die te lijf met kleinere toleranties en nieuwere soorten oliën, die hittebestendiger werden en bovendien ook een stuk duurzamer. Het probleem van de interne wrijvingen is ook voor de horloger een dagelijkse kopzorg omdat die te maken heeft met slijtage en energieverlies. Synthetische oliën zijn ook in de horlogerie in opmars, maar het is de droom van elke horlogemaker om een uurwerk te ontwerpen dat helemaal geen olie behoeft en enkele manufacturiers, zoals Jaeger-LeCoultre, toonden in dat verband opmerkelijke resultaten.

Wederzijdse inspiratie

Verschillende horlogemerken streven naar een technische samenwerking met autobouwers en werken samen aan oplossingen die verder gaan dan het louter decoratieve. Edox en Koenigsegg wisselen ontwerpen uit over het produceren van wijzerplaten en zeer nauwkeurige meetinstrumenten, terwijl Cabestan designelementen van een Ferrari chassis (materialen, vormen, oppervlaktebehandelingen) in zijn Cabestan Winch Tourbillon Vertical gebruikt. In dat horloge zit zelfs een automatische transmissie die de schommelingen in het koppel van de veer compenseert zodat er een constante kracht op het loopwerk uitgeoefend wordt.

Ook interessant is de samenwerking tussen Parmigiani en Bugatti die resulteerde in de Parmigiani Bugatti SuperSports met zijn vijf bruggen die op een horizontale as werden gemonteerd, die vervolgens gekanteld werd waardoor de drager ook uitzicht kreeg op het fraaie binnenwerk.

Jaeger LeCoultre werkt samen met Aston Martin om de AMVOX2 DBS Transponder te creëren waarbij het saffierglas als drukknop fungeert om de DBS te ontgrendelen. Hublot van zijn kant lanceerde onlangs zijn Big Bang Ferrari Titane waarvan de sluiting van de armband geïnspireerd werd op die van een veiligheidsgordel, terwijl voor de massa dan weer inspiratie gehaald werd bij de wielen van Ferrari.

Maar de horlogebouwer die de kruisbestuiving tot een kunst verheven heeft, is zonder twijfel de Fransman Richard Mille, die niet alleen een gedegen kennis bezit van oldtimers, maar niet te beroerd is om er zelf mee te racen. Zijn parcours is opmerkelijk omdat hij na uitdagingen bij Yema en Mauboussin in 2000 besloot om zijn eigen merk op te starten.

“Mijn uitgangspunt was dat er in de haute horlogerie misschien wel juweeltjes tot stand werden gebracht, maar dat de zeer gesofistikeerde machines enkel werden gebruikt om de resultaten een negentiende-eeuwse allure mee te geven. Als ik de vergelijking naar de autowereld doortrek, lijkt het erop alsof men met de modernste machines een vooroorlogse auto zou bouwen. En dat soort aanpak, die nauw aansluit bij het maken van replica’s, zinde me helemaal niet.

Ik ben geobsedeerd door techniek en door technische uitdagingen en dat is de gemeenschappelijke noemer tussen horloges en auto’s, zonder daarbij de aeronautica te vergeten, die zich over dezelfde problemen buigt. Ik vind dat de oplossingen voor die technische uitdagingen best gezien mogen worden in een horloge. Bovendien worden beide branches geconfronteerd met gelijkaardige problemen als rigiditeit, interne wrijving en efficiëntie. In de formule 1 is de rigiditeit van het chassis van het grootste belang en dat is niet anders in de horlogerie. Hetzelfde geldt voor het opvangen van schokken of voor de aerodynamica. Al wordt die in de horlogerie vertaald in een comfortabele manier om het horloge te dragen.

Weinig mensen beseffen hoezeer de functionaliteit bij het ontwerpen van mijn horloges vooropstaat en ik heb daar een zeer duidelijk voorbeeld van laten zien met de torque indicator, een indicatie van het voorradige koppel, die aanduidt hoeveel trekkracht nog voorhanden is en daardoor als een indicator van kwaliteit kan gezien worden, terwijl de klassieke aanduiding van de loopreserve gewoon een indicatie van kwantiteit is. Ook de selector van de functies heb ik uit de auto-industrie overgenomen. De brug van de tourbillon wilde ik niet in de eerste plaats als een zeer stevig element zien, maar ik verving die door een ophanging met driehoeken, zoals die bedacht werd voor snelle auto’s, omdat die in geval van een schok de energie weet op te vangen.

De verbinding tussen aandrijving en chassis wordt in sommige gevallen gemaakt door draagarmen uit siliconen en daarmee komen we op het terrein van de nieuwe materialen, de nieuwe technieken of zelfs dat van de constructiemethodes.

Een laag gewicht is een van de voornaamste uitdagingen omdat het ergonomisch voor een extra troef zorgt. Daarom gebruik ik alusic, koolstof nanofibers en silicium. Voor de basisplaat van de RM 027 tourbillon kozen we voor titanium en een legering van lital met een hoog gehalte aan lithium dat een van de lichtste elementen is, terwijl het toch een uitzonderlijke sterkte garandeert. En om na te gaan of mijn oplossingen allemaal aan mijn verwachtingen beantwoorden, laat ik zowel tennisser Rafael Nadal als formule 1-rijder Felipe Massa mijn horloges dragen terwijl ze aan het werk zijn. De meesten spreken van een marketingstunt, maar in de praktijk bestaat er nauwelijks een vergelijkbare situatie waarin de schokken, de acceleraties en de deceleraties zo hevig zijn…”

Pierre Darge