De Duitse literatuurcriticus Marcel Reich-Ranicki zei ooit: “De Britten hebben de Windsors, wij hebben de familie Mann.” En daar is geen woord van overdreven. Decennialang waren onze oosterburen gefascineerd door het gezin van schrijver Thomas Mann (1875-1955) en zijn vrouw Katia Mann-Pringsheim (1883-1980).
Over die familie schreef de Duitse literatuurcriticus Tilmann Lahme een briljant en meeslepend boek. Aan de hand van brieven en dagboeknotities brengt hij behalve het levensverhaal van Thomas en Katia Mann ook dat van de kinderen: Erika (1905-1969), Klaus (1906-1949), Golo (1909-1994), Monika (1910-1992), Elisabeth (1918-2002) en Michael (1919-1977). Ze behoren allen tot de Duitse jeunesse dorée uit het interbellum. Hun vader kwam al uit een begoede familie, maar de auteur van bestsellers als De Buddenbrooks, De Toverberg en Dood in Venetië werd pas echt schatrijk toen hij in 1929 de Nobelprijs voor Literatuur kreeg en zijn werk miljoenen keren over de toonbank ging. De kinderen probeerden hun vader te imiteren. Als schrijver (Klaus en Erika) of als muzikant (Michael). Met wisselend succes. De jeugd van de meeste kinderen was er vooral één van geld verbrassen en experimenteren met drugs en seks. Voor Klaus Mann liep dat slecht af. De getormenteerde oudste zoon, die de homoseksuele relaties aan elkaar reeg, pleegde in 1949 zelfmoord. Ook Michael Mann stapte in 1977 uit het leven.
De kinderen voelden zich vaak overdonderd door hun vader. Alles in het leven van de familie gebeurde dan ook in functie van het literaire werk van Thomas Mann. Hij was een icoon in Duitsland, maar met de machtsgreep van de nazi’s veranderde veel. De Manns trokken als overtuigde anti-nazi’s in 1933 weg uit Duitsland en vestigden zich in Zwitserland. In 1936 hield Mann een virulente aanklacht tegen Hitler en zijn kornuiten. De Manns raakten de Duitse nationaliteit kwijt en trokken in 1939 van Zwitserland naar de Verenigde Staten. Daar werden ze de vedettes van de ballinggemeenschap. Mann en zijn dochter Erika reisden het land rond om te pleiten voor een snelle Amerikaanse deelname aan de Tweede Wereldoorlog. De Manns noemden zich de exponenten van “het andere Duitsland”. De kinderen kregen toegang tot de kringen van filmsterren en vedetten als Greta Garbo. De Manns werden ‘the amazing family‘ genoemd.
De familie Mann kreeg de Amerikaanse nationaliteit en vervreemdde steeds meer van Duitsland. Ook het naoorlogse Duitsland bekeken ze met argwaan. Ze vonden dat hun vroegere landen te veel meeliepen met Hitler. Toen Thomas Mann aan het einde van zijn leven naar zijn geboorteland trok om een aantal prijzen in ontvangst te nemen, leidde dat tot ruzie met familieleden.
Slechts een van de telgen verzoende zich echt met Duitsland: de hoogintelligente historicus Golo Mann. Hij maakte een vreemde evolutie door. Daar waar de familie zich na verloop van tijd duidelijk aan de linkerzijde van het politieke spectrum plaatste, steunde Golo Mann de conservatieve Beier Franz Joseph Strauss (CSU) bij de verkiezingen van 1980. Golo Mann was ook het enige kind dat echt uit de schaduw van zijn mythische vader kon treden.
Tilmann Lahme, De familie Mann. Geschiedenis van een gezin, Arbeiderspers, 2017, 476 blz, 39,99 euro (e-boek: 14,99 euro)
Alain Mouton
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier