Dit is de torenhoge inzet van het contract voor de verdeling van kranten en tijdschriften

Een dezer dagen beslist de regering of en aan wie het contract voor de bedeling van kranten en tijdschriften wordt toegewezen. Dat is voor vijf partijen van groot belang. 

Het kernkabinet van de federale regering boog zich woensdag over het nieuwe contract om kranten en tijdschriften te verdelen. Volgens een beoordeling van de federale overheidsdienst Economie moet die concessie niet langer naar bpost gaan, maar naar twee concurrenten.

Een beslissing werd nog niet genomen. Donderdag komt het kernkabinet opnieuw samen. Er zou intussen wel eensgezindheid bestaan om het contract niet te gunnen. De PS kwam met een voorstel om de overheidssteun ten belope van 125 miljoen euro om te zetten in een fiscaal voordeel voor abonnees. De uitgevers zouden dan zelf kunnen kiezen met welke distributeur ze in zee gaan.

De persconcessie is een beladen dossier. Er is al langer kritiek op het prijskaartje dat aan het contract hangt. Daar kwam nog bovenop dat bpost in het verleden illegale marktafspraken zou hebben gemaakt om ervoor te zorgen dat het contract in eigen handen bleef. Ook concurrent PPP zou daarbij betrokken geweest zijn.

Er zit ook druk op de ketel, want de nieuwe concessie zou vanaf 1 januari 2024 ingaan, tenzij het om een andere kandidaat dan bpost zou gaan. Dan geldt 1 juli 2024 als startdatum. Voor wie het overzicht in dit complexe dossier kwijt is, zetten we nog even de inzet voor alle stakeholders op een rijtje.

1. Bpost 

Bpost staat al vele jaren in voor de verdeling van kranten en tijdschriften in ons land. Tot voor kort kreeg het overheidsbedrijf daarvoor 175 miljoen euro subsidie per jaar. In het nieuwe contract wordt dat bedrag verlaagd tot 125 miljoen euro. Dat heeft mede te maken met enkele onfrisse dossiers die de voorbije maanden opdoken en waaruit bleek dat bpost systematisch te hoge tarieven aanrekende aan de overheid. 

Maar ook 125 miljoen euro per jaar over een periode van vijf jaar blijft een aardige inkomstenpost voor bpost, dat een globale omzet van 4,4 miljard euro vertegenwoordigt. Tegenover de inkomsten van de persconcessie staan tevens een paar duizend arbeidsplaatsen. Als bpost het contract zou verliezen, lijkt een herstructurering onafwendbaar. Beursanalisten hebben al berekend dat dit het bedrijf op korte termijn 100 miljoen euro zou kosten. Op lange termijn kan een afslanking positief uitdraaien, omdat ze het bedrijf competitiever maakt. 

2. De overheid 

De overheid is ermee gediend als de persconcessie tegen de laagste prijs kan worden vergund. De FOD Economie kwam tot de vaststelling dat de concurrenten van bpost die opdracht tegen een lagere prijs willen uitvoeren. Het gaat om de privébedrijven PPP voor de verdeling van de kranten, en Proximy voor de tijdschriften. In liberale partijen wordt ervoor gepleit de subsidie helemaal af te schaffen, vanuit de redenering dat de distributie van kranten en tijdschriften geen zaak van maatschappelijk belang is. Dat zou een extra besparing van 125 miljoen euro opleveren. Maar voor minister van Overheidsbedrijven Petra De Sutter (Groen) is dat geen optie. De PS stelt voor om het budget van 125 miljoen euro om te zetten in een fiscaal voordeel.

De overheid heeft ook oog voor de sociale gevolgen bij bpost. Ze is met 51 procent van de aandelen immers meerderheidsaandeelhouder van dat bedrijf. Een herstructurering bij bpost zou sowieso duizenden gezinnen treffen. En het is maar de vraag of naakte ontslagen daarbij kunnen worden vermeden. Zeker voor linkse politici is dat, op enkele maanden voor de verkiezingen, een bijzonder onaangenaam vooruitzicht. Door de concessie niet toe te kennen, zou bpost toch weer kansen maken op een contract via rechtstreekse onderhandelingen met de uitgevers.

3. De uitgevers 

De uitgevers van kranten en tijdschriften zijn vooral bezorgd over de service. Zij willen dat hun producten netjes en tijdig bij hun abonnees afgeleverd worden. Die garantie lijken de nieuwe spelers, PPP en Proximy, niet te kunnen bieden. In Brussel zijn veel klachten over de gebrekkige levering van kranten door PPP. De kwaliteit heet ondermaats te zijn, zeggen de Franstalige uitgevers. Voor de uitgevers zijn abonnementen zeer belangrijk omdat ze een stabiele bron van inkomsten vertegenwoordigen. 

Maar ook de prijs is een zorg voor de uitgevers. Roularta-CEO Xavier Bouckaert stoort zich aan de forse prijsverhogingen bij de nieuwe persconcessie. Hij spreekt van prijsverdubbelingen zonder duidelijke motivering. Bouckaert zou het liefst van de persconcessie af zijn, zodat hij de handen vrij heeft om zelf de distributie met alternatieve partners op poten te zetten. Dat zou goedkoper moeten zijn dan via de gesubsidieerde concessie. 

4. De nieuwe spelers PPP en Proximy 

De concurrenten van bpost zijn de bedrijven PPP (25 miljoen euro omzet) voor de verdeling van de kranten en het Franse Proximy (50 miljoen euro omzet) voor de tijdschriften. Zij komen uit de openbare aanbesteding als de beste keuze, concludeerde de FOD Economie. Die baseerde haar evaluatie echter vooral op de prijs. Met het kwaliteitsaspect werd minder rekening gehouden. Daar wringt het schoentje. PPP heeft met name in Brussel een kwalijke reputatie van kranten die niet of veel te laat gebust worden. Op dat vlak kan bpost veel betere resultaten voorleggen.

Bovendien vraagt iedereen zich af hoe de twee spelers in amper zes maanden een landelijk distributienet kunnen uitrollen. De nieuwe persconcessie treedt al op 1 juli 2024 in werking. PPP werkt nu vooral met losse arbeidskrachten, freelancers, studenten en bejaarden. Proximy is zelfs nog niet actief op de Belgische markt. Waar zullen die bedrijven, in een krappe arbeidsmarkt, voldoende personeel vinden om tegen een minimale verloning kranten en tijdschriften te bedelen in de landelijke uithoeken van Vlaanderen en Wallonië? 

5. De vakbonden 

Die laatste vraag doet ook in vakbondskringen de wenkbrauwen fronsen. Het antwoord van PPP is dat het bedrijf bereid is om ofwel bpost in te schakelen als onderaannemer, ofwel personeel van bpost over te nemen. De overheveling van personeel naar de concurrenten van bpost zou echter aanleiding geven tot andere (lees: minder aantrekkelijke) loonsvoorwaarden. En dat willen de vakbonden te allen prijze voorkomen. 

Het alternatief is echter dat bpost bij een eventueel verlies van de persconcessie overgaat tot een herstructurering. Daarbij kunnen duizenden banen verloren gaan. Bpost zou zich ook kunnen laten overhalen als onderaannemer voor de concurrentie te werken. Maar dan zal de vergoeding die PPP bereid is te betalen niet opwegen tegen de personeelskosten. Bpost dreigt dan de facto zijn concurrenten sterker te maken en hun expansie mee te financieren. Van een catch 22 gesproken.

Lees ook: