Hasj : de voornaamste deviezenbron van Marokko, een gevestigd landbouwprodukt in Nederland en de hoop voor de Vlaamse boeren. De Europese Unie krijgt wat ze zocht. Zijn de Marokkaanse tomaten niet welkom, de Marokkaanse hasj stroomt met tonnen tegelijk binnen. Een verslag vanop de cannabisvelden in Marokko en Nederland, en vanuit het hart van de Brusselse hasj-handel.
Locatie : Tanger, Chefchaouen (Marokko).
Op de trappen van het dure hotel Solazur in Tanger, de Marokkaanse kuststad tegenover Gibraltar, roepen jongens “hasj, mister ? ” naar de westerlingen. Het lijkt de hotelopzichter, die op nauwelijks enkele meters daarvandaan, in de inkomhal van het hotel, de in- en uitgaande gasten gadeslaat, niet te deren. Nochtans kan in Marokko het bezit van enkele grammen hasj, een produkt van de verboden cannabis-plant (zie kader Wat is Wiet ?), de hotelklanten tot 10 jaar gevangenis kosten.
Ook op de brede avenue des F.A.R. roept een jonge kerel “hey you, need hasj ? ” De politieman die enkele passen verder het verkeer bekijkt, kan niet anders dan het gehoord hebben. Marokko kent een vreemd gedoogbeleid : terwijl de verkoop van hasj oogluikend wordt toegestaan, zitten zes Belgen in de gevangenis van Tanger wegens smokkel. Ze slapen er op karton, en na enkele jaren vallen hun tanden uit wegens de lamentabele voeding.
De Riffijnen de inwoners van het door de overheid lang verwaarloosde Rifgebergte in het noorden van Marokko, tussen Tanger en Nador grijpen naar cannabis of kif (zoals de Marokkanen de plant noemen) om aan de armoede te ontsnappen. Geschat op 2,5 miljard dollar, is hasj Marokko’s voornaamste deviezenbron geworden, en het ekwivalent van zowat 60 % van de legale uitvoer. Volgens schattingen telt Marokko 70.000 hektare kifvelden, waarvan 65.000 in het Rifgebergte, goed voor een jaarlijkse produktie van minstens 1500 ton hasj. In ’80 bedroeg het kifareaal slechts 5000 tot 10.000 hektare. Intussen is het land de belangrijkste exporteur ter wereld van hasj, en Europa’s hoofdleverancier van deze soft drug.
Op weg naar het Rif-dorpje Mechkrala, nabij het stadje Chefchaouen op een goeie 100 km van Tanger, kiest de gids, Abdellah, zoveel mogelijk smalle bergpaadjes. Voortdurend houdt hij de hoofdweg niet meer dan een landwegel lager op de helling in de gaten om te zien of er geen politiewagen patrouilleert. Journalisten die zich in dit gebied wagen, worden streng gestraft, hun gidsen evenzeer.
Het landschap is adembenemend, maar Abdellah klinkt verbitterd : “Op toerisme moeten de Riffijnen niet rekenen. Antropologen komen naar de Rif, geen golfspelers. Kif is hier een manier geworden om veel geld te verdienen zonder hard te moeten werken. Het heeft de mentaliteit verloederd. Vele herders, kleine smokkelaars of ex-kiftelers brachten het tot drugbaronnetje en leerden vlug hoe alles en iedereen te koop is : politie, doeane tot en met de dienst die rijbewijzen aflevert. Ze ruilden hun muilezel in voor een Mercedes en kochten een villa. Hun kinderen willen niet meer naar school, maar zitten in de cafés van de steden te wachten op hasj-klanten. “
In Mechkrala duurt het een tijdje eer Ahmed zijn wantrouwen overwint. De dorpsoverste wil niet dat de kiftelers praten met onbekenden. Hij is de oudste uit een gezin van 6 kinderen, en verbouwt 1 hektare kif. Daarmee is hij een relatief kleine teler. Het gebruikelijke areaal is 4 tot 5 hektare.
Het ligt voor de hand dat hij al zeven jaar geen graan meer teelt. Een hektare levert 1000 kg graan op. Tegen een prijs van 4 dirham (14 Belgische frank) per kg betekent dat 4000 dirham (14.000 frank). Een hektare kif brengt 350 kg op. Een kg geoogste en gedroogde kif kost gemiddeld 65 dirham (228 frank) per kg, zodat het rendement van een hektare 22.750 dirham (79.625 frank) bedraagt, bijna zesmaal meer dan graan.
Maar daar stopt het niet. Eén kg kif levert na bewerking 50 gram poeder op, de gedroogde hars die de roesverwekkende stof bevat (zie kader Wat is Wiet ?). Naargelang van de kwaliteit, kost het poeder gemiddeld 6 dirham (21 frank) per gram. De finale opbrengst van een hektare kif is dus 105.000 dirham (367.500 frank), 26 maal meer dan een hektare graan.
Maar kleine telers als Ahmed doen niet aan poederwinning, ze beperken zich tot het oogsten, drogen en opslaan van de kif. Tussenhandelaren kopen de voorraad op, en brengen hun ploeg batteurs mee, die ter plekke het poeder (letterlijk) kloppen uit de kif, wat een karakteristiek geklap geeft her en der in het dorp. Daarna laten de tussenhandelaren het poeder veel gemakkelijker te transporteren dan de stapels kif naar ateliers brengen en persen tot blokjes hasj.
“Het zijn deze grossisten die met de grote winsten gaan lopen, ” besluit Ahmed. “Kif gaf mij een inkomen, maar heeft mijn leven niet veranderd. Ik zal wel nooit een Mercedes kunnen kopen. “
EU-BELOFTEN.
Vroeger was de Marokkaanse hasjhandel kleinschalig. In de jaren ’80 echter kende de “sektor” een ontzaglijke boom, met in zijn zog de vorming van heuse misdaadsyndikaten, korruptie van de overheid op alle niveaus van de gewone doeanebeambte tot in de hoogste kringen en witwaspraktijken. Voor dat laatste was vastgoed erg in trek. “Tot ’92 bouwde de Rif zich een ongeluk aan appartementen, hotels, luxe-villa’s en jachthavens, betaald met cash, ” zegt Jamal Amiar, hoofdredakteur van het weekblad Les Nouvelles du Nord in Tanger.
Een andere witwasmetode is de smokkel. “Met je deviezen koop je een partij hifi-installaties in de Spaanse enclaves Ceuta of Melilla, je smokkelt die met hulp van de korrupte doeane de grens over en verkoopt ze in Marokko tegen dirhams, ” legt Amiar uit. “Dat geld stop je dan in restaurants, benzinestations en dergelijke, zodat het cirkuleert en steeds moeilijker traceerbaar wordt. “
In ’92 kondigde koning Hassan II plots een oorlog tegen drugs af en zond duizenden soldaten naar de Rif die er het gebied afgrendelden, hasjtransporten onderschepten en arrestaties verrichten. De bedoeling was te tonen aan Europa dat het Marokko menens was met zijn drugsbestrijding, om zo koöperatiekredieten los te krijgen van de Europese Unie. Met dat geld zou het land de kif definitief uitroeien en tegelijk de noordelijke provincies ontwikkelen.
De war on drugs heeft niets uitgehaald, integendeel : massale EU-hulp is er niet gekomen en het kifareaal nam nog toe. Maar de veer was gebroken. De vastgoedmarkt, waar door spekulatie de prijzen op het laatst 30 % tot 50 % overgewaardeerd waren, zakte als een pudding ineen. Het resultaat kan iedereen zien die vandaag in Tanger rondwandelt : overal staan halfafgewerkte, onverkocht gebleven nieuwbouw-appartementsblokken er verlaten bij.
Het werd de Riffijnen duidelijk dat ze op een enorme zeepbel hadden geleefd. Een recente speciale editie van het Marokkaanse weekblad La Vie Economique gewijd aan Tanger had als titel : A la Recherche du Temps Perdu. Het spatten van de zeepbel legde de zwakheden van de lokale ekonomie bloot, met als voornaamste het gebrek aan een gezonde industriële basis. “De mensen hier hebben niet veel ideeën, ” zegt een Belg die al jaren in Tanger woont. “Met hun geld openen ze cafés. Toegegeven, die zitten wel altijd vol, maar daarmee bouw je geen toekomst op. “
Tekenend is hoe de traditionele sektoren textiel en konfektie meer dan de helft van de industriële toegevoegde waarde van Tanger uitmaken, de haven (die nochtans als bruggehoofd tussen Afrika en Europa een gedroomde ligging heeft) petieterig blijft en de off-shore banken, met veel bombarie ingehuldigd in ’92, sindsdien honderdduizenden dollars verloren.
“Je moet het hele verhaal vertellen, ” zegt Paolo De Mas, geograaf verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en voornaam Marokko-kenner : “In de jaren ’60 en ’70 zetten de EU en de Wereldbank Marokko aan tot een omschakeling van regenwater-afhankelijke graangewassen naar exportgewassen als tomaten en citrusvruchten, die voortdurend water nodig hebben. Daarom moest het land 30 stuwdammen bouwen, die het financierde met leningen van Frankrijk, Duitsland en de Wereldbank. Nu is Marokko bijna zover, 700.000 hektare worden geïrrigeerd, en wat blijkt ? De EU schermt haar markt af voor de Marokkaanse exportgewassen. “
Zo wordt Marokko’s harde houding in het visserijkonflikt met de EU begrijpelijker : het wil zich geen tweede maal laten bedotten. Ook in haar houding tegenover de kif is de EU dubbelzinnig : ze verbiedt de import van Marokkaanse hasj, maar weigert anderzijds verhoogde hulp voor de teelt van alternatieve gewassen, waarvoor ze ten andere haar grenzen gesloten zou houden.
Met haar eis om de kif te stoppen, is de EU slecht geplaatst : het zijn de Westeuropeanen die de grootste konsumenten zijn van hasj, en er het meeste aan verdienen. De Riffijnen weten overigens dat in Europa een steeds liberalere wind gaat waaien tegenover soft drugs. Zij zullen zomaar niet een beloftevolle inkomstenbron droogleggen.
“De Rif is vanouds een arm, onherbergzaam en overbevolkt gebied, ” zegt De Mas. “Komt daarbij dat de Marokkaanse ekonomie rake klappen krijgt : er wordt voor ’95 een negatieve groei van -6 % voorspeld ; door de aanhoudende droogte zijn de oogsten mislukt en de overheidsuitgaven in de sociale sektor worden teruggeschroefd op bevel van de Wereldbank en de Club van Parijs. De levensstandaard daalt zienderogen. Alleen de taaie kif biedt een uitweg. Dat nu verbieden, is vragen om grote sociale spanningen. “
Badinerend besluit De Mas : “Het is een paradoks dat wij in serres met veel brandstofkosten tomaten telen, onder meer met Marokkanen die hier illegaal verblijven, terwijl Marokko gemiddeld 300 dagen zon heeft en 20 % werkloosheid kent. Laten we geen Marokkaanse tomaten of kif toe, dan komen de Marokkanen zelf hier hun heil zoeken. “
JOZEF VANGELDER
STADIA EN GEVOLGEN VAN DE HASJ-TEELT De cannabisplant groeit in het Rifgebergte, wordt na de oogst te drogen gelegd in de zon en levert na bewerking hasj. De opbrengsten worden witgewassen in vastgoed, met halfafgewerkte, onverkochtgebleven appartementen in Tanger als gevolg : de prijs van spekulatie met drugsgeld.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier