Waals minister van Economie Jean-Claude Marcourt wil de bedreigde banen in het Waalse staalbekken redden door een overnemer te zoeken voor de sites van ArcelorMittal die sluiten. Buitenlandse investeerders lokken is voor Marcourt al jaren een missie. Maar in dit dossier dreigt hij het onderspit te moeten delven.
Europees Commissaris Karel De Gucht (Open Vld) formuleerde het zo: “Op federaal niveau is de PS een van de meest linkse socialistische partijen van Europa. Maar wanneer het erop aankomt buitenlandse investeerders te lokken, is de Waalse regering liberaal.”
De recente gebeurtenissen rond de geplande sluitingen van de staalgroep ArcelorMittal in het Luikse staalbekken lijken dat tegen te spreken. De staalgigant wil zeven koude lijnen (coaten, galvaniseren van staal) sluiten. 1300 banen staan op de tocht. Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders — MR en dus liberaal — denkt aan een nationalisering van de site door de Waalse regering om de banen te vrijwaren. Waals minister van Economie Jean-Claude Marcourt (PS) zit op dezelfde lijn: eventueel een tijdelijke nationalisering en tegelijk op zoek gaan naar een overnemer. Dat wordt moeilijk, want ArcelorMittal wil niet weten van een verkoop van onderdelen aan de Waalse regering.
De PS-fractie in de Senaat wil dat multinationale ondernemingen die een site in België sluiten, desnoods worden gedwongen die vestigingen te laten overnemen door een andere industriële groep. Dat zijn oplossingen uit de vorige eeuw. Kiest Wallonië zonder blozen voor het etatisme?
“Onderschat niet wat in Luik gebeurt. De vakbonden zijn echt woedend en Marcourt zit er als Luikenaar middenin. Dat Reynders pleit voor een nationalisering, begrijp ik niet. Maar Marcourt moet een aantal opties openhouden en toelaten dat er uit syndicale hoek wat stoom wordt afgelaten.” Aan het woord is Luc De Bruyckere, voormalige topman van Ter Beke. De Bruyckere kent de Waalse economie goed, niet alleen door de Waalse activiteiten van de voedingsgroep, maar ook omdat hij een tijdlang bestuurder was bij de Waalse werkgeversorganisatie Union Wallonne des Entreprises (UWE). “Ik geef iemand als Marcourt het voordeel van de twijfel”, zegt hij. “De man is een pragmatische socialist. Het is al jaren zijn missie de Waalse economie te versterken door investeerders te lokken. Waren er vijf zoals hij, dan stond Wallonië vandaag veel verder.”
Vader van het Marshallplan
Marcourt is een atypische PS’er. Weinigen in zijn partij onderhouden zulke goede contacten met het bedrijfsleven. (zie kader Het netwerk van Jean-Claude Marcourt). Hij was van nabij betrokken bij alle grote investeringen in Wallonië en sinds hij in 2004 minister werd, prijst hij overal de Waalse troeven aan: goedkope bedrijventerreinen, beschikbare arbeidskrachten en weinig reglementitis. Ook in Vlaanderen gaat hij al jaren op promotietoer.
Marcourt werkt op twee sporen: buitenlandse ondernemingen naar Wallonië lokken en in het gewest een netwerk van kmo’s tot stand brengen. “Het kmo-weefsel heeft in Wallonië twee problemen”, zegt De Bruyckere. “Ze zijn vaak te klein, nog kleiner dan de Vlaamse. En ze hebben te weinig groeipotentieel. Marcourt wil daar verandering in brengen.” Een belangrijk vehikel daarvoor is de SRIW, de Waalse tegenhanger van Gimv. De topman is Olivier Vanderijst, een intimus van Marcourt en een PS-übercabinetard.
Eveneens belangrijk is het in 2005 gelanceerde Waalse Marshallplan. Marcourt is een van de architecten van die eerste coherente vorm van Waals industriebeleid. In plaats van de financiële middelen lukraak over sectoren uit te strooien, koos het Marshallplan voor vijf competitiviteitspolen: Biowin (biotech en aanverwanten), Wagralim (agrobusiness), Logistics in Wallonia (logistiek), Skywin (luchtvaart) en Mecatech (technologie). In 2009 kwam daar nog eens Greenwin bij (chemie en duurzame materialen) als onderdeel van het Marshallplan 2 Vert.
Dat de Waalse minister van Economie de feitelijke trekker van het Marshallplan is, blijkt uit de rol die hij gespeeld heeft bij het aantrekken van Vlaming en voormalig Recticel-topman Luc Vansteenkiste als voorzitter van de jury voor de competitiviteitspolen. Zijn taak is projecten selecteren waarbij bedrijven en universiteiten samenwerken. Dat moet innovatie ondersteunen en banen creëren. Een deel van de projecten krijgt overheidssteun, een ander deel wordt gefinancierd met privégeld. Vansteenkiste benadrukt wel dat hij de opdracht enkel wou aanvaarden “als ik onafhankelijk van de politiek mocht opereren. Dat is ook gebeurd. Belangrijk is ook dat het overgrote deel van de Waalse bedrijfsleiders Marcourt waardeert voor zijn objectiviteit.”
Geen banen, geen subsidies
Een aantrekkelijk Waals bedrijfsklimaat creëren betekent voor Marcourt het openen van de zak met subsidiegeld. In 2011 hebben 2000 Waalse kmo’s liefst 110 miljoen euro aan Waalse overheidssteun gekregen. Daarnaast ging 57 miljoen euro naar 31 grote ondernemingen zoals Baxter, Caterpillar of H&M. Daarbij geeft Marcourt altijd een duidelijke boodschap mee: er moet een garantie op banen zijn, anders is het gedaan met de steun van de Waalse regering. Dat dreigement klonk een jaar geleden duidelijk bij Caterpillar in Gosselies. De producent van machines voor bouwwerven overwoog een deel van de productie naar Polen te verhuizen, terwijl hij kon rekenen op 21,5 miljoen euro Waalse investeringssteun.
Marcourt lobbyde ook bij de Europese Commissie om de overname van de pakjesdienst TNT Express door het Amerikaanse UPS tegen te houden. De Waalse regering vreesde voor een verhuizing naar het nabijgelegen Keulen en het verlies van meer dan 2000 banen. Bovendien had het Waals Gewest het voorbije decennium 281 miljoen euro in de vestiging gestoken. De overname ging niet door.
Marcourt pakt graag uit met de resultaten van zijn industrieel beleid. Voor de financiële crisis groeide de Waalse economie met meer dan 20 procent op jaarbasis. Terwijl het gewest in 2003 goed was voor amper 16 procent van de export, is dat nu 20 procent. Ook het aandeel van hightech in de Waalse toegevoegde waarde neemt toe, terwijl het in Vlaanderen daalt. De Waalse regering geeft toe dat het bbp per hoofd in Wallonië nog altijd bijna 25 procent lager ligt dan in Vlaanderen, maar de kloof wordt alvast niet groter.
Rudy Aernoudt, oud-kabinetschef van Waals minister van Economie Serge Kubla (MR), nuanceert. “Eigenlijk borduurt Marcourt voort op het werk dat daarvoor geleverd is”, zegt de West-Vlaming. “Het Contrat d’Avenir pour la Wallonie, het 4×4-project om een bedrijfsvriendelijk klimaat te creëren, het ter beschikking stellen van durfkapitaal: eigenlijk heeft hij dat gewoon overgenomen en er een rood sausje over gegoten.”
Hij bevestigt dat Marcourt zeer goede contacten onderhoudt met het bedrijfsleven en in die zin een ongewone PS’er is, maar “hij blijft een socialist die ervan uitgaat dat iedereen evenveel moet verdienen en dat de staat overal in de economie moet tussenkomen. Hij is eerst socialist, dan Luikenaar, dan Waal en dan pas Belg. Vergeet ook niet dat hij dicht bij de socialistische vakbond FGTB staat.”
Het Franse voorbeeld
Marcourt mag dan het imago hebben van de man die met succes een bedrijfsvriendelijk klimaat in Wallonië wist te creëren, met het ArcelorMittal-dossier lijkt het erop dat hij zijn hand zal overspelen. Toen Lakshmi Mittal in de herfst van 2011 besloot de ‘warme fase’ (de hoogovens) te sluiten, hoopte de Waalse regering de koude fase nog te redden. Marcourt en co waren bereid met geld over de brug te komen als ArcelorMittal de installaties van de koude fase zou moderniseren. Het staalbedrijf beloofde aanvankelijk miljoeneninvesteringen, maar gaf nooit duidelijke garanties.
“De Waalse regering zoekt nu een overnemer, maar ze heeft blijkbaar geen oog voor de overcapaciteit in de sector. Bovendien zijn de Luikse sites niet competitief”, zegt Aernoudt. “Het beleid van de PS is een kopie geworden van wat haar grote voorbeeld François Hollande in Frankrijk doet: subsidiëren en dreigen met nationalisatie. Maar eigenlijk gaat het om een verloren zaak. Er is hoogstens nog ruimte voor staalactiviteit in niches met een hoge toegevoegde waarde. Toen ik goed tien jaar geleden kabinetschef van minister Kubla was, lag de nadruk op de afbouw en de reconversie van de Waalse staalindustrie. Marcourt heeft zich daar altijd tegen verzet en heeft die plannen achteraf opzijgeschoven.”
ALAIN MOUTON
“Marcourt is een pragmatische socialist. Waren er vijf zoals hij, dan stond Wallonië vandaag veel verder” Luc De Bruyckere
“Marcourt is eerst socialist, dan Luikenaar, dan Waal en dan pas Belg” Rudy Aernoudt
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier