De natuur als bouwpartner

Architecten en ontwerpers hebben altijd al inspiratie gevonden in de natuur. De Zweed Magnus Larsson gaat een stap verder. Hij wil de natuur actief laten deelnemen aan het bouwproces.

Op vrijdag 30 september vindt in Knokke-Heist het tweede North Sea Real Estate Congres plaats. Buitenbeentje in het programma is de Zweedse architect Magnus Larsson, die het publiek van vastgoedprofessionals wil overhalen “om de krachten van natuur en architectuur te bundelen”.

TRENDS. De titel van uw presentatie luidt ‘Architecture beyond biomimicry’. Wat is biomimicry?

MAGNUS LARSSON. “De term komt uit het Grieks. Bios betekent leven en mimesis kan je vertalen als nabootsen. Het gaat over de natuur na-apen, een oud idee dat een tweede leven kreeg door de Amerikaanse natuurwetenschappenschrijfster Janine Benyus. Maar de titel van mijn lezing is ‘Architecture beyond biomimicry’. Waarom ‘verder dan’? Ik ben helemaal voor dat bios, maar ik ben niet zo zeker over de mimicry. De ideeën van Benyus spreken me wel aan. Het bestuderen van de natuur en ontwerpen op basis van goede voorbeelden uit de natuur lijkt me een goed uitgangspunt. Maar het is mij onduidelijk waarom we daar moeten stoppen. Waarom de natuur niet laten deelnemen aan het bouwproces? Processen en activiteiten die plaatsvinden in de natuur – denk aan een ultrasterk spinnenweb of de stolling en de koeling van gesmolten gesteente na vulkaanuitbarstingen – zijn voor de hand liggende kandidaten voor verder onderzoek. Ik heb overigens een almaar groeiende lijst van mogelijk interessante experimenten.

“In wezen gaat alle architectuur over de strategische herschikking van de natuurlijke orde. Er is geen gebouw zonder verandering. Elke keer als we iets bouwen, exploiteren we de natuur. Wat ik wil zeggen, is dat we in staat moeten zijn om dit op een meer intelligente manier te doen.”

Is het meer dan een theoretisch concept?

LARSSON. “Jazeker, maar het aantal concrete toepassingen is nog beperkt. Dat is vooral te wijten aan het gebrek aan financiering. Een probleem waar elke potentieel baanbrekende technologie mee worstelt. Maar in de nabije toekomst zullen we een massa nieuwe materialen zien ontstaan. Of oude materialen die innovatief worden gebruikt. Zelfreinigende ramen en transparant beton zijn al oud nieuws. We kijken nu uit naar een nog moedigere nieuwe materiële wereld. Nieuwigheden zoals slimme stoffen, intelligente interfaces en sensorische oppervlakken zullen onze omgeving herdefiniëren en onze manier van leven veranderen. We staan op de drempel van een belangrijke verschuiving in de manier waarop architecten en ontwerpers denken over materialen.”

Door duinen om te vormen tot architectuur denkt u ook de woestijnvorming tegen te kunnen gaan.

LARSSON. “Het Dune – Arenaceous Anti-Desertification Architecture-project zou 6000 kilometers van zand omvormen tot een pan-Afrikaanse zandstenen stad die het Grote Groene Muur Sahara-initiatief ondersteunt. We willen het woestijnzand gelokaliseerd cementeren via een techniek die gebruikmaakt van de bacterie bacillus pasteurii. Zand wordt dus zandsteen. De holtes die we creëren in de vaste rotsstructuur, kunnen gebruikt worden voor behoud van het schaarse water en van minerale hulpbronnen. Maar ze kunnen ook dienstdoen als programmeerbare ruimtes. Zo ontstaat er een bewoonbare muur die een heel continent overschrijdt en die landen, dorpen en mensen verbindt.

“We werken samen met uitvinders en wetenschappers aan de bouw van ‘s werelds eerste 1:1- prototype van een architectonische structuur op basis van bacteriële zandsteen. Dat is de ontbrekende schakel tussen de theorie en de uiteindelijke toepassingen: we moeten een proof of concept hebben. Mijn kantoor staat open voor alle projectontwikkelaars die het aandurven om anders te denken over bouwen en gebouwen.”

Architecten worden opgeleid om problemen op te lossen, maar u gelooft niet in architecturale problemen. U gelooft alleen in kansen. Wat bedoelt u daarmee?

LARSSON. “Ik vind het in een creatieve context niet nuttig om na te denken over problemen. In de wiskunde bestaan er misschien problemen. Maar in de architectuur? Iemand die met een pak geld op zak komt vragen of je een gebouw wilt ontwerpen, dat is toch geen probleem, dat is een kans! En je hebt een keuze. Je kunt terugvallen op een gelijkaardige ervaring of je kunt het moment aangrijpen om er een hartverscheurend verhaal van duizelingwekkende genialiteit van te maken. Ik volg daarin Norman Cousins: ‘Optimisme wacht niet op feiten. Het gaat over de vooruitzichten. Pessimisme is een verspilling van tijd’. Noem me maar een radicale optimist.”

Uw spreekt in Knokke voor vastgoedprofessionals. Zijn die klaar voor uw visionaire boodschap?

LARSSON. “Als radicale optimist ga ik ervan uit dat ze open-minded genoeg zijn om deze zaken te bespreken voor wat ze zijn: alternatieve oplossingen voor – laten we eerlijk zijn – een sector die niet meteen bekendstaat als erg innoverend of bekommerd om het milieu. Als we in een land dat zo veel heeft bijgedragen aan radicale kunst en architectuur, niet meer kunnen discussiëren over zulke vernieuwingen, dan vrees ik het ergste.”

Kent u Knokke? Er zijn duinen, dus is het een plaats met mogelijkheden?

LARSSON. “Ik ben er nog niet geweest, maar ik kijk uit naar mijn bezoek. Ik heb een typische Wikipedia-kennis van Knokke. Zo weet ik dat het bekend is voor zijn natuur en stranden, en dat er ook een imposante kroonluchter hangt in de Kroonluchterzaal van het Casino. Maar als er iemand toevallig een eigen duin zou hebben en hij wil die omvormen tot een neotroglodiet tweeslaapkamerappartement gemaakt van bacterieel zand, dan ben ik een en al oor.”

LAURENZ VERLEDENS

“Elke keer als we iets bouwen, exploiteren we de natuur. Ik vind dat we dit op een meer intelligente manier moeten doen”