De nederlaag van premier Matteo Renzi in het Italiaanse referendum zal de Europese Unie niet uit elkaar doen spatten, zegt de Europaspecialist Steven Van Hecke. Toch blijft Rome op ramkoers met Europa over de redding van de Italiaanse banken. “Gelukkig staat er een Italiaan aan het hoofd van de Europese Centrale Bank.”
De Italiaanse premier Matteo Renzi heeft het onderspit gedolven in het referendum over politieke hervormingen in zijn land. Anti-Europese partijen als de Vijfsterrenbeweging en de Lega Nord vieren nu hoogtij in de derde economie van de eurozone. Maar dat betekent niet dat de Europese Unie aan de rand van de afgrond staat, volgens Steven Van Hecke, docent Europese politiek aan de KU Leuven. “We zitten niet meer in het heetst van de eurocrisis. Maar waakzaamheid is geboden. Economisch staat Italië er niet goed voor, het land kan zich geen langdurige politieke crisis veroorloven.”
Renzi heeft zijn ontslag ingediend bij de Italiaanse president, maar ook dat zal in Europa geen potten breken. De regering heeft nog altijd een meerderheid in het parlement. De opvolger van Renzi zal dus uit dezelfde hoek komen. Van Hecke gokt op minister van Economie en Financiën Pier Carlo Padoan. “Hij is een gewezen hoogleraar economie. Hij straalt een zekere zakelijkheid uit, wat de financiële markten zal geruststellen.”
Medestanders
Het gevaar voor de Europese cohesie zit in een andere hoek: de zieke Italiaanse banken. “Het referendum heeft aan die kwestie niets veranderd”, zegt Van Hecke. “Italië wil de staatskas aanspreken om de banken te redden, maar dat mag niet van Europa. Het blijft een hete aardappel, ook voor de opvolger van Renzi. De finale krachtmeting tussen Rome en Brussel moet nog komen.”
Vorig jaar kwam de Europese Unie in de gevarenzone door de stugge houding van een pluimgewicht als Griekenland. Wordt de krachtmeting met het veel grotere Italië potentieel dynamiet voor de unie? “Dat weet ik niet”, zegt Van Hecke. “Het hangt ervan af hoeveel medestanders de nieuwe premier rond zich kan verzamelen. Als hij slim is, maakt hij niet dezelfde fout als de Griekse premier Alexis Tsipras en zijn gewezen minister van Financiën Yanis Varoufakis. Hun mislukking was deels te wijten aan het feit dat ze geen moeite deden om medestanders te zoeken voor een aanpassing van het eurobeleid.”
Voor een goede verstandhouding met Europa zal de nieuwe Italiaanse premier ook de dubbelzinnigheid van Renzi moeten afleggen. “Voor de camera’s maakte Renzi grote sier in de Europese Unie en de eurozone, maar feitelijk woog hij niet zo zwaar”, zegt Van Hecke. “Wat Italië nodig heeft, is een premier die de banken niet redt met de fanfare op kop, maar eerst aftoetst met Berlijn, Brussel en Frankfurt wat mogelijk is.”
Geloofwaardigheid
Volgens de Belgische oud-premier Guy Verhofstadt is het nee in het referendum geen stem tegen Europa. Daarmee is Van Hecke het deels eens. “Het referendum ging in de eerste plaats over politieke hervormingen in Italië. De Europese dimensie was minder uitgesproken dan bij de Oostenrijkse presidentsverkiezingen bijvoorbeeld. Bovendien stond Renzi zelf kritisch tegenover Europa. Hij vond dat de Europese Unie moest investeren in plaats van te besparen. Ik vergelijk hem met de gewezen Britse premier David Cameron. Die riep ook een referendum uit, maar miste eveneens de geloofwaardigheid als verdediger van de Europese Unie.”
Anderzijds is de bewering van Verhofstadt niet helemaal correct. Renzi is een criticus van Brussel, maar de winnaars van het referendum zijn dat nog veel meer. “De Vijfsterrenbeweging wil uit de euro, en ook de Lega Nord is niet de grootste fan van de Europese Unie”, zegt Van Hecke.
Misschien komt het nog goed met Europa onder de rustige vastheid van Angela Merkel. Met wat geluk wordt zij volgend jaar herverkozen als Duitse bondskanselier. Als ook nog de centrumrechtse François Fillon het haalt van Marine Le Pen in de Franse presidentsverkiezingen – hij is geen EU-liefhebber, maar ook geen hater – blijft het Europese schip allicht nog drijven? “Ik zou het eurofiele gehalte van Fillons ideeën niet overschatten”, zegt Van Hecke. “Hij wil meer macht voor de lidstaten, en minder voor Brussel. Daarmee is hij veel eurokritischer dan zijn gewezen rivaal Alain Juppé. Terwijl Berlijn net gehoopt had op Juppé als presidentskandidaat. Dat betekent dat de Duits-Franse as in de Europese Unie niet vanzelf hersteld raakt met Fillon als president.”
Mario Draghi
Alles bij elkaar blijft het dus spannend voor de toekomst van de Europese Unie. “Absoluut”, zegt Van Hecke. “Maar is het glas halfvol of halfleeg? Gelukkig staat met Mario Draghi een Italiaan aan het hoofd van de Europese Centrale Bank, als het echt verkeerd zou lopen. Maar als Rome het hoofd koel houdt, wed ik op een halfvol glas.”
De artikelen op deze pagina’s verschenen de voorbije week al in The Daily Trends, het dagelijkse nieuwsmagazine van Trends. Als abonnee leest u The Daily Trends gratis op thedailytrends.be, of via de app.
JOZEF VANGELDER
“Italië heeft een premier nodig die de banken niet redt met de fanfare op kop, maar eerst aftoetst met Berlijn, Brussel en Frankfurt wat mogelijk is”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier