De Belgische apartheid

Netwerken prikkelen de nieuwsgierigheid en zijn maatschappelijk belangrijk. Trends-Tendances, het Franstalige zusterblad van Trends, publiceert de leuke rubriek Carnet d’Adresses. Vooraanstaande Franstaligen uit de economie en de politiek, ook een handvol Vlamingen, kijken in hun adressenboekje en becommentariëren hun economische, politieke, academische, culturele en vriendschappelijke contacten.

De voorlaatste in de rij was Jean Galler van het chocoladebedrijf Galler, een oud-Manager de l’Année, en een Waal waarover ook de Vlamingen graag bevestigen dat hij een icoon is van het Nieuwe Wallonië. Op de vijftig namen die Jean Galler opsomt, is er één Vlaming: Leon Van Rompay van Docpharma. Het geeft te denken dat een dynamische Waal in zijn netwerk voor 2 % leden heeft van de grootste Belgische bevolkingsgroep. Jean Galler is geen uitzondering. In de zeventig Carnet d’Adresses is de trend overduidelijk. Bij de 65 Franstalige prominenten is het Vlaamse netwerk onbestaande of verwaarloosbaar.

De perfect tweetalige nieuwe voorzitter van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), Jean-Claude Daoust, bedrijfsleider van een uitzendgroep met vestigingen in Vlaanderen, somt dertig namen op, waaronder drie Vlamingen (onder meer Jean-Marie Pfaff). Als er contacten zijn tussen Franstaligen en Vlamingen, dan blijven die beperkt tot functionele ontmoetingen in raden van bestuur of verenigingen.

Bij de vijf Vlamingen is de afwezigheid van de Franstaligen even markant.

De zeventig dames en heren behoren tot de bovenlaag. Wat met de brede bevolking? Televisiekijken is hét populaire tijdverdrijf. Een Vlaming opent de beeldbuis voor Blokken, De Rode Loper, Thuis, Terzake, De Rechtvaardige Rechters enzovoort. RTBf en RTL verschijnen in de kleine lettertjes van de programmabladen. Een handvol Vlamingen kijkt naar Les Feux de l’Amour, Question d’Argent, C’est vous qui le dites, Le Caméléon, Air de Famille of de nieuwsprogramma’s van de Franstalige zenders. Een even schamel deel van de Franstaligen volgt de Vlaamse uitzendingen.

De apartheid van de Vlamingen en de Franstaligen heeft gevolgen. Behalve de obligate momenten van politiek overleg leven er twee volkeren in één staat. Waarom? Omdat de Belgen geen gedeelde verbeelding hebben. Zij kijken naar hun eigen gemeenschap en weten vandaag over de andere gemeenschap minder dan over hun buren in Nederland, Frankrijk, Duitsland. Wat is nationalisme? Elke politicoloog heeft zijn formulering. De meest humane definitie, en die volg ik, is nationalisme als het delen en beleven van een verzameling cultuurproducten. Die definitie ankert in de antropologie. Een natie – in casu de Vlaamse natie en de lossere Franstalige natie in België – is een verbeelde gemeenschap. Zij is verbeeld omdat de leden elkaar nooit allemaal kunnen kennen en zij aan elkaar kleven door gedeelde en verbeelde ideeën, informatie, netwerken en symbolen. Zij is een gemeenschap omdat de natie altijd wordt opgevat als een diepgaande broederschap. Die broederschap binnen Vlaanderen en binnen Franstalig België is een feit. Tussen de twee is de broederschap zwak tot onbestaande. In dergelijke omstandigheden het dossier Brussel-Halle-Vilvoorde oplossen, is slopend en middelpuntvliedend.

Frans Crols