De balans: loonoverleg duwt regering naar links

De PS wil de loonwet aanpassen, zodat een hogere reële loonstijging mogelijk is dan de vooropgestelde 0,4 procent. Dat klinkt de vakbonden als muziek in de oren. Coalitiepartner Open Vld zet de hakken in het zand. Toegeven betekent dat de vakbonden ook in andere sociaaleconomische dossiers hun slag kunnen thuishalen en met de hulp van de PS het regeringsbeleid flink naar links kunnen doen overhellen.

Het waren geen scudraketten die een aantal PS’ers deze week op de regering afschoten, maar het scheelde niet veel. PS-voorzitter Paul Magnette spoorde in een Twitter-video minister van Financiën Vincent Van Peteghem (CD&V) aan om op Europees niveau mee werk te maken van een nieuwe speculatietaks. Vicepremier Pierre-Yves Dermagne schoot een verkoop van het staatsbelang in Ethias af. En vooral: staatssecretaris Thomas Dermine brak in een interview met Knack een lans voor een herziening van de loonwet. Op die manier zou er de komende twee jaar een hogere reële loonstijging boven op de indexering mogelijk zijn dan de 0,4 procent die de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven vooropstelde. De PS neemt daarmee de fakkel over van de vakbonden, die het sociaal overleg hebben verlaten.

Zij willen enkel met de werkgevers onderhandelen over een interprofessioneel akkoord 2021-2022, indien de loonnorm indicatief wordt. Anders gezegd: in bepaalde sectoren mogen hogere reële loonstijgingen worden toegekend. Maar dat is in strijd met de strikte wet, die bepaalt dat de loonkosten in België niet sneller mogen stijgen dan in de buurlanden.

Wellicht zal de loonwet niet worden aangepast, maar zal minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) langs een omweg proberen de loonnorm te versoepelen. In het regeerakkoord staat dat een ministeriële omzendbrief maatregelen kan invoeren om de concurrentiekracht en de koopkracht te versterken. Dat komt neer op het bijsturen van de loonwet. Werkgevers uitten daar al in oktober hun bezorgdheid over.

Als de PS zijn slag thuishaalt, dan doet de loonwetdiscussie de regering-De Croo verder naar links overhellen. De recente communicatie rond het Ethias-dossier en de Europese speculatietaks versterkt dat beeld.

De vakbonden testen de regering

Minister van Financiën en vicepremier Vincent Van Peteghem gooide olie op de golven door te vragen de discussie binnen de regering te houden en ze niet via de (sociale) media te voeren, maar de geest is uit de fles. Zeker het dossier van de loonnorm is voor de vakbonden een manier om in een één-tweetje met de PS de regering-De Croo te testen. Als de vakbonden nu hun slag thuishalen, zullen ze die methode ook daarna gebruiken.

Het vaak vage regeerakkoord leent zich daartoe. In het document komt de term ‘sociale partners’ veertig keer voor. De vakbonden en de werkgevers worden bij tal van dossiers betrokken. Als het tussen de werkgevers en de vakbonden stokt, is het weer aan de regering, en daar hopen de vakbonden met vooral socialistische ministers op sociale departementen (Vandenbroucke op Sociale Zaken, Dermagne op Werk, Lalieux op Pensioenen) dat het beleid naar links wordt getrokken.

Naast de loonnorm liggen straks op tafel ook nog hogere minimumlonen: de verdeling van de welvaartsenveloppe, die vooral de laagste uitkeringen moet optrekken, en de herziening van de wet-Renault, die de procedure bij collectief ontslag regelt. Alles passeert eerst langs de sociale partners, maar met de steun van de PS in de regering wordt dat sterk onderhandelen voor ABVV.

Voor de zoveelste keer de schade beperken voor Open Vld

De uitspraken van de PS’ers leidden tot zenuwachtigheid bij Open Vld. Voorzitter Egbert Lachaert benadrukt dat de loonnormwet moet worden gerespecteerd en dat er in deze moeilijke tijden geen plaats is voor cadeaus die de concurrentiekracht van de bedrijven aantasten. Maar de liberalen zijn er niet gerust op. In het verleden lag de lijn wel altijd open tussen het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) en Alexander De Croo. Dat was altijd een tegenwicht voor de as-PS-vakbonden, of ten tijde van de regering-Michel de as Kris Peeters (CD&V)-ACV.

De vraag is of De Croo die rol nu nog kan spelen en bezorgdheden van de werkgevers in concrete beleidsmaatregelen kan vertalen. Als premier moet hij verzoenen. Voor de liberalen duikt het doembeeld van de paarse regeringen en de regering-Di Rupo opnieuw op. De opdracht van de Open Vld bestond er toen vooral in de schade te beperken en het beleid niet te veel naar links te laten overhellen: gematigde loonakkoorden, een minimum aan arbeidsmarkt- en pensioenhervormingen afdwingen en vooral een aantal nieuwe en hogere belastingen tot een minimum beperken. Maar wie op die manier meeregeert zit constant in het defensief en kan zich inhoudelijk moeilijk profileren.