De Europese Unie heeft een plan voorgesteld, waarbij de lidstaten 90 miljard euro lenen aan Oekraïne. Onder de huidige voorwaarden is een herstellening voor Oekraïne met Russische tegoeden voor België geen optie. Dat heeft premier Bart De Wever woensdag herhaald. “België kan dit niet alleen tegenhouden”, zegt Patrick Claerhout, financieel journalist bij Trends.
Commissievoorzitter Ursula von der Leyen hield woensdagmiddag samen met eurocommissaris voor Economie Valdis Dombrovskis een persconferentie over “de financiële noden van Oekraïne voor 2026 en 2027”. De Commissie wil twee derde van de Oekraïense financiële behoeften dekken, zowat 90 miljard euro. De rest is voor de internationale partners, aldus Von der Leyen. (Lees verder onder de video.)
Concreet liggen er twee opties op tafel om de lening te financieren. Naast het plan voor de herstellening met Russische tegoeden, waarvan het gros bij het Belgische Euroclear staat, houdt Europa de deur op een kier voor een gezamenlijke lening op de Europese markten, met zogenoemde eurobonds.
Risico’s niet te overzien
België heeft dus een belangrijke stem in het dossier, maar premier De Wever wees nog voor de publicatie van de finale tekst het voorstel over het gebruik van de tegoeden bij Euroclear af. Volgens hem is de Europese Unie er niet in geslaagd om België onder “de huidige voorwaarden” de nodige garanties te geven. “Wij gaan geen risico’s van honderden miljarden euro’s op de schouders van België laden. Vandaag niet, morgen niet, nooit”, maakt de premier zich sterk.
De Wever noemt het gebruik van de Russische tegoeden voor de herstellening een “confiscatie” van de activa. “Het is tegen alle internationale rechtsregels”, stelt Patrick Claerhout, financieel journalist bij Trends. “De tegoeden van overheden en centrale banken genieten een speciale bescherming. Dit is nooit eerder in de geschiedenis gebeurd en we bevinden ons dus op onbekend terrein.”
Volgens Claerhout zijn de financiële en juridische gevolgen niet te overzien. “Ons land vreest onder andere schadeclaims en de inbeslagname van Belgische tegoeden in Rusland. En daarnaast is er nog de impact op Europa als investeringszone. Dit kan vragen oproepen bij internationale investeerders.”
Waarom zijn de garanties onvoldoende?
Volgens de Europese Commissie zijn er “een aantal waarborgen” om de lidstaten en financiële instellingen te beschermen tegen mogelijke vergeldingsmaatregelen van Rusland. Er is ook een “sterk solidariteitsmechanisme gedekt door bilaterale nationale garanties of de EU-begroting”, klinkt het.
“Er is sprake van solidariteitsmechanismen, maar er is nog geen garantie van lidstaten om België bij te staan als van de ene op de andere dag het volledige bedrag van de Russische tegoeden wordt teruggevraagd. De garanties zijn beperkt.”
Beluister hier de volledige aflevering van de Z 7 op 7-podcast met Patrick Claerhout:
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
De Belgische premier riep de andere EU-landen al op om “de daad bij het woord te voeren” en hun verantwoordelijkheid te nemen door het risico te mutualiseren en het allemaal samen te dragen. Hij eiste daarover garanties op papier van de lidstaten. Hij verzekert woensdag ook dat België een “loyale Europese partner” zal zijn als aan alle voorwaarden wordt voldaan.
“Een tweede tegemoetkoming van de Europese Commissie is dat er geen gerechtelijke uitspraken mogen worden uitgevoerd binnen de Europese Unie over de geblokkeerde activa”, weet Claerhout. “Maar er blijven veel juridische vraagtekens.”
Ook een garantie van de Europese Centrale Bank (ECB) bleek geen denkspoor te zijn, omdat het niet onder de verantwoordelijkheden van de ECB valt. Euroclear is een financiëledienstverlener die zich richt op de afwikkeling van grensoverschrijdende transacties en het beheer van effecten, en wordt niet beschouwd als een bank die door de ECB wordt gegarandeerd.
Kan de EU België overslaan?
De Belgische premier lijkt alleen te staan met dat verzet, maar dat klopt volgens hem niet. “Veel landen spreken zich niet uit en ik begrijp ook waarom. Letterlijk iedereen begrijpt dat de vragen die wij stellen rationeel en redelijk zijn. De vraag is of men eraan zal kunnen voldoen. Tot op heden is dat niet het geval.”
‘Ik kan me niet indenken dat de Europese Commissie het zou aandurven om een confiscatie te doen bij een privaat bedrijf tegen de wil van een lidstaat’
Premier Bart De Wever
Kan de Commissie zonder de goedkeuring van België het plan doordrijven? “Ik kan me niet indenken dat de Europese Commissie het zou aandurven om een confiscatie te doen bij een privaat bedrijf (Euroclear, nvdr) tegen de wil van een lidstaat”, zei De Wever woensdagmiddag aan VTM Nieuws. “Dat is du jamais vu.”
Patrick Claerhout zegt dat de stem van België wel degelijk kan worden genegeerd. “De herstellening gefinancierd door Russische activa kan worden goedgekeurd met een gekwalificeerde meerderheid. Met andere woorden: als 55 procent van de lidstaten, die 65 procent van de bevolking in de Europese Unie vertegenwoordigen, ermee instemmen. Dat is een belangrijk nieuw gegeven. België kan dit niet alleen tegenhouden. Dat andere plan, de collectieve lening, moet wel met unanimiteit worden goedgekeurd.”
Komt er nog een doorbraak?
Op de Europese top van 18 december moeten de Europese leiders de knoop doorhakken over de financiering van Oekraïne. Dat is een “eeuwigheid in de politiek”, waarin nog veel vergaderingen zullen volgen, aldus de premier. Komt er in die twee weken alsnog een doorbraak?
“Het is afwachten hoe de andere landen zullen reageren, en meer bepaald de Verenigde Staten. Die onderhandelen met Rusland over een vredesplan. De vraag is hoe dat zal evolueren. Zij lijken op hun beurt nog andere plannen met de geblokkeerde Russische activa. Het is dus de komende tijd koffiedik kijken.”