Het aantal nieuwe jobs door buitenlandse investeringen heeft vorig jaar een alarmerende duik genomen van ruim 40 procent. Dat is het zoveelste teken dat het met onze competitiviteit de verkeerde kant opgaat.
Een goed product of dienst volstaat niet meer voor succes. In de snel veranderende wereld is de juiste plek voor productie, distributie of verkoop even belangrijk. Plant Location International (PLI), met hoofdkantoor in Brussel en een onderdeel van het Amerikaanse concern IBM, adviseert bedrijven in hun keuze van een vestigingsplaats in de wereld. Na ruim een halve eeuw weet PLI wat bedrijven willen en welke landen daarbij in de prijzen vallen.
“Geen betere economische trendvoorspeller voor een land dan internationale investeringsbeslissingen”, zegt Roel Spee, wereldwijd hoofd van PLI. “Bij een buitenlandse investering denken bedrijven al in een zeer vroeg stadium na over de plaats. Wij weten dus als eerste in welk land er economische opklaringen op komst zijn.”
Voor België zijn het donderwolken. Het aantal aangekondigde investeringsprojecten door buitenlandse bedrijven kwam vorig jaar uit op 160, een daling met 12 procent tegenover 2011 (zie grafiek). “Daar scoort België in lijn van het wereldgemiddelde, dat door de crisis uitkomt op een daling tussen 10 en 20 procent”, zegt Spee. Heel anders is het gesteld met het aantal jobs dat de projecten opleveren, volgens PLI de beste indicator voor de economische impact van een buitenlandse investering. De 160 investeringen leveren amper 3427 jobs op, een tuimeling van 43 procent tegenover een jaar eerder (zie grafiek). “Het zwakste resultaat sinds we in 2003 met de registratie van investeringsbeslissingen startten.”
Extra verontrustend is dat enkele traditioneel sterke leveranciers van buitenlandse investeringen — farma en automobiel — het laten afweten. “De nieuwe investeringen waren al enkele jaren weggevallen. Maar je kon altijd op de gevestigde waarden rekenen voor uitbreidingsinvesteringen. Volvo deed altijd wel iets, zo niet kwam een farmabedrijf als GlaxoSmithKline of Johnson & Johnson wel met een initiatief. Zij kenden ons land goed en wisten welke voordelen wij te bieden hadden. Dat ook zij er nu de rem op zetten, is een ernstige waarschuwing.”
Productiviteit
Onze loonkosten doen ons de das om. “Dat België een loonkostenhandicap heeft van slechts enkele procenten, klopt niet”, zegt Spee. “Bij de berekening van de totale loonlasten variëren de meerkosten van 20 tot 30 procent in vergelijking met de buurlanden, naargelang van het soort functie. Het is een fabeltje dat we onze loonkostenhandicap in vier of vijf jaar kunnen wegwerken.”
De compensatie van onze zware loonkosten door hoge arbeidsproductiviteit is gezichtsbedrog, volgens Spee. “Als een Belgisch bedrijf in het buitenland een nieuwe fabriek opzet met dezelfde machines en werkorganisatie, dan zal die buitenlandse arbeider net zo productief zijn als zijn Belgische collega. In de industrie en de distributie wordt productiviteit vooral bepaald door technologie en management.”
Zijn loonkosten dan zo belangrijk in onze sterk geautomatiseerde industrie? “In het totaalplaatje zijn de kosten van grondstoffen en de componenten inderdaad vaak groter. Maar die kosten blijven min of meer gelijk over de landen heen. Loonkosten variëren sterker zodat ze in het oog springen bij investeringsbeslissingen. Bij grote projecten spreek je bovendien al snel over verschillen van miljoenen euro’s op jaarbasis.”
Wegens de loonkosten is het aantal jobs per investering gezakt tot gemiddeld 21. Tien jaar geleden lag dat gemiddelde nog boven 60, met uitschieters van gemakkelijk vele honderden jobs. Vorig jaar was de arbeidsintensiefste investering goed voor amper 101 banen, met name de uitbreiding van het distributiecentrum van de machinebouwer Caterpillar in Grimbergen.
Kwaliteit
Ironisch genoeg kondigde Caterpillar onlangs het verdwijnen aan van 1400 banen in zijn productievestiging in Gosselies, wegens de krimpende Europese markt en de hoge kosten in België. Investeringen in productie kalven af, hoewel ze voorlopig nog op nummer 1 staan, met 31 procent van de gecreëerde banen vorig jaar. Logistieke investeringen zijn aan een opmars bezig en bezetten de tweede plaats met 28 procent van de nieuwe banen. Zakelijke diensten zijn derde met 22 procent. Denk hier aan accountants, consultants en zakenadvocaten.
De transformatie van industrie naar logistiek en diensten vertaalt zich geografisch. Waar vroeger perifere gebieden als Limburg vele investeringen aantrokken, is het zwaartepunt verhuisd naar het centrum. De corridor Brussel-Antwerpen was vorig jaar goed voor 55 procent van de nieuwe jobs door buitenlandse investeringen. “De grote, arbeidsintensieve industrieprojecten zijn naar het goedkopere Oost-Europa getrokken. Nederland is zijn industrie twintig jaar geleden al verloren. Vlaanderen kon tot nu toe rekenen op zijn farma-, chemie- en autocluster.”
PLI registreert niet hoeveel buitenlandse investeerders de deuren sluiten en vertrekken, en hoeveel jobs we daarbij verliezen. Spee vermoedt dat België een nettoverlies aan jobs boekt. “Reken maar dat het aantal verloren jobs vele keren groter is dan het aantal nieuwe jobs, zeker de jongste jaren.”
Dat is niet altijd het gevolg van onze slechte concurrentiepositie. In de geglobaliseerde wereld verschuiven bedrijven voortdurend hun vestigingen, in functie van de noden en de mogelijkheden. “De jongste jaren kreeg je een geografische verbreding. Landen als Vietnam en de Filipijnen kwamen in het vizier. Je hebt nu bedrijven die dienstencentra opzetten in El Salvador. Tien jaar geleden was dat ondenkbaar.”
België hoeft niet te wanhopen. We zijn duur, maar we hebben heel wat kwaliteit te bieden. “Het onderwijs is goed, de infrastructuur degelijk, en het politieke regime stabiel”, zegt Spee. “Dat lokt hoogwaardige bedrijven, zoals biotechnologie, die minder uit zijn op lage kosten. België hoeft niet te concurreren met Moldavië.”
JOZEF VANGELDER
“Het is een fabeltje dat we onze loonkostenhandicap in vier of vijf jaar kunnen wegwerken” Roel Spee, PLI
“Dat nu ook bedrijven als Volvo, GSK en J&J terugplooien, is een ernstige waarschuwing” Roel Spee, PLI
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier