‘Als het van de natuur afhangt, krijgen we niet veel meer te eten’: voedingseconoom pleit voor gecontroleerde landbouw

Door de hevige regenval zijn in Europa heel wat oogsten mislukt en dat kan leiden tot schaarste aan bepaalde producten, waarschuwde Nicole Freid, de topvrouw van het conservenbedrijf HAK. Ze pleit ervoor in geval van schaarste terug te grijpen naar andere groenten, die lokaal worden geteeld. “We moeten meer met de seizoenen mee bewegen.” Dat klinkt aannemelijk, maar Xavier Gellynck, voedingseconoom aan de UGent, is het daar niet mee eens.

Consumenten moeten eraan wennen dat niet alle groenten het hele jaar beschikbaar zijn. Dat zegt topvrouw Nicole Freid van de Nederlandse groente- en peulvruchtenverwerker HAK. Door de klimaatverandering worden oogsten in de toekomst minder voorspelbaar en zullen weersextremen leiden tot schaarste van bepaalde producten, klinkt het.

“Het is eigenlijk niet normaal dat alles er het hele jaar is”, zegt Freid. “Er groeit veel in Nederland, we hebben een vruchtbare delta en veel tot onze beschikking.” Maar soms is iets er niet en dan zijn er genoeg andere groenten, rendeert de CEO van HAK.

Het is opmerkelijk dat die roep om een mentaliteitswijziging komt van de topvrouw van een conservenbedrijf, omdat HAK een jaar van tevoren werkt. De oogsten van nu komen in voorraad tot het volgende jaar. Op die manier zijn groenten het hele jaar door beschikbaar. Als een oogst mislukt, kunnen sommige producten zelfs nog opnieuw worden ingezaaid.

Gespreide productie

“Mislukte oogsten zijn van alle tijden, maar we kunnen er niet om heen dat het weer extremer en onvoorspelbaarder is geworden”, zegt Xavier Gellynck, voedingseconoom aan de UGent. “Het komt zelden voor dat bijvoorbeeld overmatige regen op eenzelfde moment overal op ons continent voorkomt. De verwerkende industrie organiseert daarom zijn bevoorrading meestal in alle hoeken van Europa.”

‘We moeten af van de gedachte dat alles wat we lokaal kweken, beter is voor het milieu’

Xavier Gellynck, voedingseconoom UGent

HAK is anders, want het produceert 85 procent van alle groenten en peulvruchten binnen een straal van 125 kilometer van het hoofdkantoor in het Nederlandse Giessen. “De oplossing die de topvrouw van HAK aanreikt, is totaal onrealistisch”, zegt Gellynck stellig. “Dat de samenleving de schaarste moet aanvaarden en moet kiezen voor seizoensgroenten: zo zal het in de werkelijkheid niet verlopen. Concurrenten met oogsten uit het buitenland zullen de lege plaatsen opvullen. Zo werkt de markt gewoon.”

Er zal, volgens de voedingseconoom, altijd vraag zijn naar lokale producten. Al blijft dat een nichemarkt. “Veel consumenten betalen graag een meerprijs voor dat nostalgische verhaal. We mogen alleen niet de verkeerde indruk krijgen dat daarin ook de oplossing schuilt voor productieproblemen als gevolg van de klimaatproblematiek.”

Klimaatflatie

Volgens Gellynck leiden de klimaatuitdagingen de komende jaren tot hogere prijzen in de supermarkt. “Overheden leggen de boeren strikte regels op in het kader van verduurzaming. Tegelijk zullen boeren in hun contracten met de distributie en de verwerkende industrie de hogere kans op mislukte oogsten doorrekenen. Die fenomenen leiden tot een hogere prijs voor de consument.”

Dat wordt ook bevestigd door een paper die de Europese Centrale Bank vorig jaar publiceerde. Volgens dat rapport zal de voedselinflatie als gevolg van de klimaatverandering vanaf 2035 met 0,9 tot 3,2 procentpunt per jaar hoger uitvallen en de totale inflatie met 0,3 tot 1,2 procentpunt.

Maar volgens Gellynck is er licht aan het einde van de tunnel met de opkomst van gecontroleerde landbouw, want dankzij hogere prijzen kunnen landbouwers investeren in middelen en nieuwe technologie om te vermijden dat oogsten mislukken door slechte weersomstandigheden.

“In Spanje heb ik een bedrijf bezocht dat serres heeft met een totale oppervlakte van liefst 6.000 hectare. Eén unit is goed voor 20 tot 30 hectare en is volledig overdekt. Er is geen mens te zien, want haast alles werkt volautomatisch: van de bemesting tot de beregening. Bij grote veeteeltbedrijven zien we die gecontroleerde omstandigheden al langer. De gezondheid van melkkoeien wordt in zo’n grote mate gecontroleerd dat ze nauwelijks ziektes oplopen en efficiënter melk produceren. Dat is de toekomst van onze landbouw.”

Lokaal niet per se ecologisch

Maar dreigen we de klimaatproblematiek niet te verergeren door massaal te telen in serres waarin we de juiste groeiomstandigheden van gewassen nabootsen? Is het niet beter gewassen te kweken op locaties die van nature gunstig zijn voor de teelt?

‘De natuur is niet noodzakelijk onze vriend, maar eerder onze vijand. Al honderdduizenden jaren probeert de mens het landbouwproces te verbeteren en naar zijn hand te zetten’

Xavier Gellynck, voedingseconoom UGent

Volgens Gellynck niet. “We moeten af van de gedachte dat alles wat we lokaal kweken, beter is voor het milieu. De grote druk van de landbouw op ons klimaat komt niet van het transport van producten, maar van het productieproces. Het komt van de meststoffen en de bestrijdingsmiddelen die we moeten gebruiken om de oogst te doen slagen. Als we dat proces kunnen optimaliseren in een gecontroleerde omgeving, gaan we juist positieve effecten voor het milieu genereren.”

Volgens Gellynck is het proberen te vermijden dat extreme weersomstandigheden onze oogsten doen mislukken, een volgende logische stap voor de sector. “Om het ietwat provocerend te zeggen: de natuur is niet noodzakelijk onze vriend, maar eerder onze vijand. Al honderdduizenden jaren probeert de mens het landbouwproces te verbeteren en het naar zijn hand te zetten, met onder andere nieuwe technieken en verbeterde graansoorten. Nieuwe technologie kan ons helpen te voorkomen dat oogsten mislukken en dan is het ook tijd om dat te omarmen. Als het van de natuur afhangt, krijgen we niet veel meer te eten.”