Alle uitdagingen voor de ‘Argentijnse Trump’: dit is waarom hij het moeilijk krijgt

Javier Milei wordt de nieuwe president van Argentinië. Zijn libertaire ideeën zijn wellicht te extreem om te kunnen werken.

Javier Milei, de nieuwe verkozen presidentvan Argentinië, werd beroemd door op de televisie de politieke klasse van zijn land af te kraken. Nu zal ’s werelds eerste openlijk libertaire leider wellicht aantonen dat het makkelijker is kritiek te leveren dan iets te doen.

Afgelopen weekend overtrof Milei alle verwachtingen door met 56 procent van de stemmen de tweede ronde van de presidentsverkiezingen te winnen, een pak meer dan de 44 procent voor Sergio Massa, een steunpilaar van de peronistische beweging die Argentinië 28 van de voorbije 40 jaar heeft geleid. Mileis coalitie, Liberty Advances, won in 20 van de 23 provincies en in de hoofdstad Buenos Aires. In zijn overwinningstoespraak beloofde Milei “drastische veranderingen” door te voeren, om een einde te maken aan de eeuwenlange neergang van Argentinië. Over 35 jaar moet het land weer een “wereldmacht” zijn.

Op het eerste gezicht lijkt hij een duidelijk mandaat te hebben, maar voor de excentrieke Milei wordt regeren niet gemakkelijk. Zijn coalitie werd pas twee jaar geleden gevormd. Ze heeft de steun van geen enkele machtige Argentijnse gouverneur, en heeft slechts 38 van de 257 zetels in het Congres, en 7 van de 72 zetels in de Senaat.

Kluizen geplunderd

Dat gebrek aan politieke slagkracht, in combinatie met de ernst van de malaise in Argentinië, zal het voor hem moeilijk maken zijn grote ideeën waar te maken. Milei is gekozen op basis van zijn belofte om de reusachtige Argentijnse overheid met de botte bijl aan te pakken. Hij heeft gezworen de overheidsuitgaven met 15 procentpunt van het bruto binnelands product (bbp) te verlagen, van 38 naar 2 procent, de exportbelastingen en -regels te verlagen en de meeste staatsbedrijven te privatiseren. Hij wil het aantal ministeries terugbrengen van achttien naar acht, en toewerken naar een uniforme wisselkoers. De centrale bank noemt hij een machine waarmee “corrupte” politici geld drukken. Ze moet worden opgedoekt. Om de torenhoge inflatie te bannen, stelt Milei voor de peso in te ruilen voor de Amerikaanse dollar, de munteenheid waarin de meeste Argentijnen het liefste sparen.

Milei noemt de centrale bank van het land een machine waarmee “corrupte” politici geld drukken. Ze moet dus worden opgedoekt.

Het lijdt weinig twijfel dat veel moet gebeuren om het tij in Argentinië te keren. Onder de peronistische regering van Alberto Fernández is de jaar-op-jaarinflatie gestegen van 54 procent in december 2019 tot 143 procent nu. Het aandeel mensen onder de officiële armoedegrens is gestegen van 36 naar 40 procent. Er zijn ongeveer 32 belastingen in het leven geroepen of verhoogd, en er zijn talloze nieuwe wisselkoersen uitgevonden, waardoor investeren duivels ingewikkeld is geworden. Argentinië is het Internationaal Monetair Fonds (IMF) 43 miljard dollar schuldig, maar de regering heeft de kluizen van de centrale bank geplunderd; de nettodeviezenreserves staan meer dan 10 miljard dollar in het rood.

Niet genoeg peso’s

Om de overheidsuitgaven te verlagen met het bedrag dat hij belooft, zal Milei de meest gevoelige delen van de Argentijnse economie moeten aanpakken. Een groot deel van de uitgavenstijging gaat naar pensioenen, waar de overheid ongeveer 12 procent van het bbp aan uitgeeft. Dat percentage is vergelijkbaar met dat van veel rijkere en vergrijsde landen als Duitsland en Finland. Nog eens 2,5 procent van het bbp gaat elk jaar naar subsidies voor transport en nutsvoorzieningen. Een verlaging van de pensioenen en die subsidies zal de armen in Argentinië op de korte termijn pijn doen.

‘De grootste twijfel over Milei is zijn team’

Lucas Llach, econoom in Buenos Aires

Als Milei vasthoudt aan zijn slecht gedocumenteerde plan om de economie te dollariseren, kan dat leiden tot een hogere inflatie of misschien zelfs hyperinflatie, als Argentijnen massaal hun peso’s dumpen, denkt Alejandro Werner, een voormalige directeur van het IMF. Hij waarschuwt dat Argentinië niet genoeg dollars heeft om te betalen voor alle peso’s die in omloop zijn en op banken staan, en dat noch internationale crediteuren noch het IMF Argentinië greenbacks zullen lenen om zo’n riskant plan uit te voeren.

‘Links stuk stront’

Als de economische situatie implodeert, kan sociale onrust volgen. Slechts een van de drie niet-peronistische presidenten van Argentinië heeft zijn mandaat kunnen afmaken sinds de val van de militaire junta en de terugkeer van de democratie in 1983. De andere twee moesten hun ambt voortijdig neerleggen als gevolg van straatopstanden. “Ik ben een militant”, zegt Lilian van de peronistische sociale beweging Somos Barrios de Pie. “We vechten twee keer zo hard als we in de oppositie zitten.”

Javier Milei kreeg slechts 30 procent van de stemmen in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in oktober. Om de tweede ronde te winnen, moest hij een bondgenootschap sluiten met Mauricio Macri, een voormalige centrumrechtse president, en met Patricia Bullrich, de presidentskandidaat van de belangrijkste centrumrechtse coalitie, Samen voor Verandering (JXC in het Spaanse acroniem). Het is verre van duidelijk of Milei de steun zal krijgen van alle 94 congresleden en 21 senatoren van JXC. Allicht moet hij onderhandelen, een vaardigheid die hem ontbreekt. In het verleden heeft Milei een van de belangrijkste leiders van JXC een “links stuk stront” genoemd en Bullrich beschuldigd van het bombarderen van kleuterscholen als een linkse guerrillastrijder in de jaren zeventig. Daar is geen enkel bewijs van.

Ideologie boven gezond beleid

Een verzoening zal moeilijk worden, gezien de bitterheid van de verkiezingscampagne. In de aanloop naar de stemming beweerde het team van Milei herhaaldelijk – en zonder bewijs – dat de zittende partij een kolossale fraude had gepland om de verkiezingen te stelen. In het laatste presidentiële debat insinueerde Massa dat Milei mentaal onstabiel was. De running mate van Milei, Victoria Villarruel, heeft lange tijd de wrede misdaden van de dictatuur gebagatelliseerd. Donald Trump feliciteerde Milei onmiddellijk. “Ik ben erg trots op je”, zei de voormalige Amerikaanse president. “U zult uw land veranderen en Make Argentina Great Again!”

Veel zal afhangen van de professionaliteit van de regering van Milei. “De grootste twijfel over Milei is zijn team, en in het bijzonder of zijn nieuwe voorzitter van de centrale bank en zijn minister van Economie het idee van de dollarisering onderschrijven”, zegt Lucas Llach, een econoom in Buenos Aires. Milei stelt vaak ideologie boven een gezond beleid. Hij heeft China “moorddadig” genoemd en de president van Brazilië, Luiz Inácio Lula da Silva, een “communist”. Hij zegt dat hij noch Xi Jinping noch Lula officieel zal ontmoeten, hoewel hun landen de belangrijkste handelspartners van Argentinië zijn.

De eerste vraag is dus of hij zijn regering zal vullen met technocraten van meer gevestigde organisaties zoals JXC, of met ideologen van zijn eigen partij. Als hij verkeerd kiest, riskeert hij hetzelfde roemloze einde als andere niet-peronistische voorgangers.

Lees ook: