‘Wat zowat iedereen is ontgaan, is de seismische verschuiving in de magistratuur’

Minister van Financiën Vincent Van Peteghem (cd&v) heeft de ambitie en de ondankbare taak om de fiscale wetgeving te hervormen. De kranten staan er vol van. De eerste ontwerpen ervan werden gepubliceerd. Het lobbywerk is begonnen. Iedereen verwacht dat die hervorming een belangrijke impact zal hebben op de burgers en de ondernemingen.

Velen vergeten dat een minstens even belangrijke bron van recht de rechtspraak is. Rechters interpreteren de fiscale wetten. Hun interpretatie is bepalend voor de fiscale praktijk. De magistraten die in die fiscale kamers zetelen, zijn dus bepalend voor de interpretatie van onze fiscale wetten. Hun persoonlijke overtuiging stuurt de fiscale wetgeving. Bij die interpretatie van de fiscale wetten heeft het Hof van Cassatie het laatste woord, al mag het belang van de rechtspraak van de vijf hoven van beroep en de fiscale kamers binnen de rechtbanken van eerste aanleg niet worden onderschat.

Magistraten hebben ook hun persoonlijke overtuiging, die zij impliciet veruitwendigen in hun vonnissen en arresten.

Wat zowat iedereen is ontgaan, is de seismische verschuiving in de magistratuur op die niveaus. Midden 2021 werd een fiscaal topadvocaat benoemd als fiscaal rechter in de rechtbank van eerste aanleg van Antwerpen. Op 26 april 2022 promoveerde een raadsheer van de fiscale kamer van het hof van beroep van Gent naar de positie van advocaat-generaal bij het Hof van Cassatie. Op 10 januari werden twee rechters van de fiscale kamers van de rechtbanken van Antwerpen en Gent gepromoveerd naar de fiscale kamers van de hoven van beroep van Brussel en Gent. Finaal droeg op 31 januari de Hoge Raad de toenmalige voorzitter van de fiscale kamer van het hof van beroep van Antwerpen voor als nieuwe magistraat voor het Hof van Cassatie, waardoor er nu een nieuwe raadsheer zetelt in de fiscale kamer van het hof van beroep van Antwerpen.

Iedere insider, en zowel voor- als tegenstanders, zal zonder de minste twijfel bevestigen dat die promoties alle lof en steun verdienen. Die magistraten zijn stuk voor stuk excellente fiscalisten van een ongekend hoog niveau. De missie van de Hoge Raad voor Justitie om topprofielen te selecteren voor die voorname posities – wat nota bene haar kerntaak is – is zonder meer geslaagd. Is daarmee het laatste gezegd? Wel, nee.

Fiscale wetgeving is de veruitwendiging van een bepaalde ideologie. De ideologie achter fiscale wetgeving is gemakkelijk te achterhalen als je kijkt naar de auteurs van wetsvoorstellen, de politieke samenstelling van de regering en de politieke kleur van de minister van Financiën. Voor fiscale rechtspraak is dat niet anders. Magistraten hebben ook hun persoonlijke overtuiging, die zij impliciet veruitwendigen in hun vonnissen en arresten.

In landen zoals de Verenigde Staten worden openbare hoorzittingen georganiseerd in de Senaat, waarbij kandidaat-rechters alvorens benoemd te worden aan een spervuur van vragen worden onderworpen over hun visie op de maatschappij en het recht. Het publiek kan dan kennismaken met zijn toekomstige magistraten. In België kennen we zo’n transparantie niet. Dat is misschien wel jammer. Want wat de persoonlijke overtuiging van de gepromoveerde magistraten is, daar hebben we het raden naar. Wel kunnen de vonnissen en arresten van de gepromoveerde magistraten een tipje van de sluier oplichten, althans voor de geoefende lezer. De consensus onder fiscalisten lijkt te zijn dat de balans dit keer misschien wel eens in het voordeel van de Vlaamse belastingplichtige zou kunnen hellen. En dat gegeven op zich maakt al een seismische verschuiving uit.