Verwarmen met hout, fossiele brandstoffen of elektriciteit: een prijsvergelijking

Nu het einde van het jaar nadert, selecteert MoneyTalk de artikels die in 2018 het meest in de smaak vielen bij de lezers. In dit artikel uit maart namen we het kostenplaatje van de verschillende verwarmingsmethoden onder de loep.

Over het ecologische plaatje is er discussie, over het economische niet. Hout is vaak gratis en houtafval is goedkoop. Een vergelijking tussen de verschillende manieren van verwarmen.

Er was de voorbije weken veel te doen over fijn stof. Er waren oproepen om niet voor het plezier met hout te stoken, om de luchtvervuiling niet te verergeren. Vlaamse minister van Milieu, Joke Schauvliege (CD&V), lanceerde het voorstel premies uit te delen aan mensen die een oude kachel door een nieuwe vervangen. Ze stelde ook voor bij de verkoop van woningen voortaan de aanwezige kachels te registreren.

Houtverbranding ligt onder vuur om ecologische redenen, maar er zijn ook economische overwegingen. De enige manier om brandstoffen en verwarmingstoestellen te vergelijken, is de kostprijs van de opgewekte warmte per kilowattuur te berekenen. “De prijs van houtpellets is al meer dan tien jaar stabiel rond 5 eurocent per kilowattuur”, zegt Ludwig van Wonterghem, de oprichter en zaakvoerder van Stroomop, een bedrijf dat milieuvriendelijk verwarmen met pellets en hout promoot. “In België worden pellets gemaakt van zaagsel of afval van zagerijen.”

Gratis

Hout is vaak gratis, maar er is geen controle op de kwaliteit zoals bij pellets en als we spreken over fijn stof, dan is slecht gestookt hout de grote schuldige. Van Wonterghem geeft opleidingen aan installateurs en gebruikers en merkt dat iedereen intuïtief te veel hout gebruikt. “Hout kan ook te vochtig zijn, onvoldoende gekliefd of slecht gestapeld. Het aansteken en de luchtregeling zijn belangrijk. Als je je daar niet in wilt verdiepen, kies je beter voor een pelletkachel of een pelletketel die dat allemaal regelt.”

Voor alle duidelijkheid: een kachel is gezellig, maar enkel een ketel kan dienen om een woning te verwarmen en water op te warmen voor het sanitair en de keuken. Van Wonterghem is stellig. “Pellets zijn veruit de goedkoopste brandstof om mee te verwarmen.” Een eerlijke vergelijking brengt ook het rendement van de verwarmingsinstallatie in rekening.

“De moderne pelletketels halen een rendement van 90 procent of meer”, zegt Van Wonterghem. “Er zijn ook condenserende ketels op pellets die meer dan 100 procent rendement halen. Door hun zeer lage vochtgehalte en hun zuivere samenstelling verbranden pellets met een zeer hoog rendement.” Stroomop importeert kachels en ketels van buitenlandse merken zoals RIKA en ÖkoFEN.

In de vergelijkende tabel houden we rekening met een rendement van 95 procent voor pelletketels en 104 procent voor de condenserende mazoutketels. Bij warmtepompen gaat het om 400 à 500 procent rendement. We houden ook rekening met een verlies aan warmte op de leidingen van 15 procent. We vertrekken van de maximumprijzen voor stookolie en het vaste tarief voor aardgas en elektriciteit bij Electrabel.

Centrale verwarming

Centrale verwarming met houtpellets is dus goedkoper dan met stookolie, maar bij de aankoop is een pelletketel wel fors duurder. Een pelletinstallatie kost zeker 10.000 euro, of ongeveer 4000 euro meer dan een stookolieketel. Wie 20.000 à 25.000 kilowattuur per jaar verbruikt voor de verwarming van zijn woning, verdient die extra kosten ongeveer in tien jaar terug.

Ook een warmtepomp kan goedkoper zijn dan stookolie, afhankelijk van het type. Het zuinigst zijn de geothermische warmtepompen, die de warmte van het bodemwater gebruiken. De temperatuur van dat water is altijd 10 à 12 graden en kan in de zomer ook worden gebruikt om de woning af te koelen. Andere warmtepompen hangen af van de temperatuur van de buitenlucht. Hoe kouder het buiten is, hoe meer de warmtepomp op lucht moet werken en hoe hoger het elektriciteitsverbruik.

De installatie van pompen op aardewater is het duurst. “Naast de pomp moet je ook de boringen betalen”, zegt Patrick O, de CEO van Viessmann België. “Per vierkante meter oppervlakte van de woning heb je een boring van 1 meter nodig. Een boring van 1 meter kost 35 euro. Voor een woning met een oppervlakte van 150 meter komt dat neer op 5250 euro.” De totale investering loopt al snel op tot meer dan 10.000 euro. De overheid geeft wel premies voor warmtepompen. Pelletketels kunnen niet op overheidssteun rekenen.

Warmte verliezen

De prijs is niet het enige wat tegen warmtepompen speelt. Van Wonterghem: “Een groot voordeel van een pelletketel is dat de opgewekte temperatuur geen invloed heeft op het rendement. Een warmtepomp functioneert enkel goed voor een verwarming die een lage temperatuur nodig heeft, zoals vloerverwarming.”

“Bij vloerverwarming moet je het water dat door de leidingen stroomt opwarmen tot 35 graden om een omgevingstemperatuur van 20 à 22 graden te krijgen”, legt Patrick O uit. “Met radiatoren heb je meer warmteverlies en moet je het water tot 55 graden opwarmen om dezelfde temperatuur in huis te krijgen.”

Boven 35 graden zakt het rendement van de warmtepompen vrij snel. “Warmtepompen zijn een goede oplossing voor nieuwbouw, maar wij raden ze af voor renovaties”, zegt Patrick O. “Wie een nieuwe woning bouwt, kiest meestal voor vloerverwarming. In bestaande woningen staan al radiatoren. Er zijn ook hybride systemen, waar de klassieke verwarmingsketel op aardgas het bijvoorbeeld overneemt van de warmtepomp, wanneer die door zijn knieën gaat. Die oplossing is niet populair. We verkopen er geen honderd per jaar.”

“Er zijn ook nadelen aan pellets die je bij warmtepompen niet hebt”, geeft Van Wonterghem toe. “Voor een pelletkachel moeten je de pellets manueel bijvullen – in de winter moet dat om de paar dagen – en de asbak legen. Voor een pelletketel verloopt alles automatisch, maar is een ruimte nodig om de jaarvoorraad te stockeren. Ga uit van 4 à 5 vierkante meter. En er is ook een schouw nodig, die jaarlijks onderhoud vergt.”

Cowboys

Emile Vandenbosch, de secretaris van de Associatie voor de Thermische Technieken van België (ATTB), waarschuwt voor “de cowboys” op de markt van de hout- en pelletkachels. “Alle fabrikanten en verdelers van kachels zijn wettelijk verplicht zich aan te melden bij de database van de federale overheidsdienst Volksgezondheid. Toen ik een tijd geleden de vergelijking maakte tussen de namen die ik ken en die in de database, kwam ik tot de vaststelling dat verschillende namen ontbraken.”

Over de cowboys zegt Van Wonterghem dat er sinds 2016 strengere regels gelden en dat de federale overheidsdienst Economie controles uitvoert. “Zo zijn al meer dan vijftig kachels gecontroleerd. Ik geloof dat er een tiental uit de handel is genomen, omdat ze niet voldeden.”

ATTB heeft geen betrouwbare cijfers over de omvang van de markt. Van Wonterghem schat dat er per jaar niet eens vijfhonderd pelletketels worden verkocht, maar wel veel meer pelletkachels. Uit cijfers van de ATTB blijkt overigens dat warmtepompen ook nog geen groot succes zijn. Vorig jaar werden er zo’n 8500 verkocht in ons land, of minder dan 4 procent van het totale aantal verkochte verwarmingstoestellen. Vooral installaties op aardgas domineren de cijfers: in 2017 kwamen er bijna 190.000 bij, of ruim tien keer zoveel als installaties op stookolie.

Een warmtepomp kost minstens dubbel zoveel als een condenserende ketel op aardgas. “Bovendien is elektriciteit duur in ons land”, zegt Patrick O. En warmtepompen verbruiken nu eenmaal veel elektriciteit, vooral in de winter. “Daarom had Vlaams minister van Energie Bart Tommelein (Open Vld) het plan opgevat de uitstoot van de fossiele brandstoffen te belasten, maar voorlopig zitten niet alle regeringspartners op dezelfde lijn.”

Kachels vervangen

Over de premies van Schauvliege zijn de specialisten positief. “De producenten geven nu al kortingen aan klanten die een oude ketel vervangen. Dat Schauvliege dat systeem nu wil kopiëren, is een goede zaak, want de kachels worden almaar beter”, vindt Karel Derveaux, projectverantwoordelijke van de coöperatieve vennootschap Ecopower, die duurzame pellets produceert en levert aan de coöperanten. Als de premie er komt, dan zal ze hopelijk ook variëren naargelang de performantie van die nieuwe kachel of ketel.

Vandenbosch merkt op dat de weerstand tegen houtverbranding niet nieuw is. “Er is altijd een probleem geweest met rook, geurhinder en fijn stof. Ik heb ook aandacht voor het milieu, maar volgens veel extreem milieubewuste mensen is een pelletkachel of een pelletketel dé oplossing. Ik ben daar niet van overtuigd. Is iets wat je verbrandt wel hernieuwbaar?”

Slecht stoken

“Er is een probleem met mensen die slecht stoken”, zegt Van Wonterghem. “We zijn daar niet blind voor. Iedereen heeft weleens last van een buur die zogezegd hout verbrandt, maar meestal gaat het dan om de verbranding van huisafval. Dat daardoor een polemiek ontstaat, is logisch. De gebruikers van houtkachels worden verketterd, terwijl houtverbranding helpt om de klimaatdoelstellingen te bereiken.”

Nog een belangrijke vraag is waar het hout vandaan komt. Bomen nemen CO2 op uit de lucht en geven die weer vrij bij de verbranding. Als voor elke boom die wordt gekapt een nieuwe wordt geplant, met het oog op een duurzaam bosbeheer, lijkt de kringloop wel rond.

“Tot 2012 waren de huishoudens verantwoordelijk voor ongeveer 5 procent van het fijn stof in Vlaanderen, volgens schattingen van het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO) en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM). Volgens nieuwe studies is nu zogezegd 74 procent van het fijn stof afkomstig van houtverbranding”, gaat Van Wonterghem verder.

“De nieuwste pelletketels met condensatietechnologie stoten 200 keer minder fijn stof uit dan een oude kachel en een vergelijkbare hoeveelheid als een mazoutketel. Van die mazoutketels worden er elk jaar bijna 20.000 verkocht en daar kraait geen haan naar. De CO2-uitstoot bij de verbranding van pellets is neutraal. Er komt evenveel CO2 vrij als bij een natuurlijk verrottingsproces. Bovendien worden pellets lokaal geproduceerd, terwijl België zelf geen olie, gas of uranium wint.”

Verwarrend

“Het is verwarrend voor de particulieren”, vindt ook Derveaux. “Of een kachel vervuilend is of niet, hangt af van verschillende factoren zoals de brandstof, de bediening en het type.” Derveaux durft de ecologische discussie niet aan te gaan en hij wil nadrukkelijk niet poneren wat de meest ecologische verwarmingstoestellen zijn.

“Elke woning is verschillend en vraagt om een andere oplossing”, zegt Derveaux. “Aardgas is veelal de meest economische oplossing en ook ecologischer dan stookolie, maar er liggen niet overal aardgasleidingen. Als je switcht van een ketel op stookolie naar een ketel op pellets, verminder je de CO2-uitstoot met 95 procent. De uitstoot van fijn stof zal niet zoveel groter zijn dan daarvoor. Dat moet natuurlijk gepaard gaan met maatregelen om de woning energiezuinig te maken.”

Op de vraag hoe Ecopower denkt over warmtepompen geeft Derveaux het volgende antwoord: “Een warmtepomp verbruikt elektriciteit. Zelfs als je die elektriciteit met zonnepanelen op je dak produceert, ben je nog altijd verbonden met het Belgische net. Nauwelijks 30 procent van de stroom op het net is groene stroom.” De ecologische discussie is nog lang niet beslecht.