Hoe de klimaatopwarming uw tweede verblijf in het zuiden bedreigt: ‘Doemscenario’s zijn nog te vermijden’

Zuid-Europa en met name het Middellandse Zeegebied is de favoriete bestemming voor Belgen die een vakantieverblijf willen kopen. Weinigen houden daarbij rekening met de klimaatrisico’s die voor die regio zwaarder wegen dan elders in Europa.

Het Middellandse Zeegebied warmt 20 procent sneller op dan het globale gemiddelde. Dat zal extra druk zetten op de ecosystemen, de samenlevingen en de economieën die al kwetsbaar zijn en onder druk staan. De zones aan de kust staan voor verhoogde risico’s op rampen.

De conclusies in het eerste Mediterranean Assessment Report uit 2020 lezen als een apocalyptische roman. Het zijn nochtans de bevindingen van 190 wetenschappers uit 25 landen die voor de Verenigde Naties onderzoek doen naar de gevolgen van de klimaatopwarming in en rond de Middellandse Zee.

Extremen

De meeste mensen die in die regio’s een vakantiewoning hebben of willen kopen, staan niet altijd stil bij die bevindingen. Voor Rozemien De Troch, klimaatwetenschapper bij het Belgisch Klimaatcentrum, zijn ze geen verrassing. “De klimaatverandering gaat in Europa gemiddeld sneller, en in Zuid-Europa nog sneller”, vertelt ze. “Vorige zomer waren de temperaturen er gemiddeld 2 graden hoger dan in de referentieperiode, in sommige regio’s zelfs 4 graden.”

“De Middellandse Zeeregio’s zijn een hotspot voor klimaatverandering. Het is een van de plekken waar die het hardst toeslaat en de gevolgen ervan het duidelijkst naar boven komen”, zegt ook professor Wim Thiery, klimaatwetenschapper verbonden aan de VUB.

De opwarming van de aarde wordt vaak in gemiddeldes uitgedrukt, maar ze wordt het meest duidelijk via extremen, zoals extreme hitte of droogte. Zuid-Europa is een van de regio’s waar die zich het meest laten voelen. “Er zijn bijvoorbeeld steeds meer hittegolven. Een recente studie in NPJ Climate and Atmospheric Science toont aan dat de kans op temperaturen boven 50 graden al tien tot meer dan duizend keer hoger ligt door de mensgemaakte klimaatverandering”, legt hij uit.

Een ander symptoom is de verdroging. “De regio verdroogt al enkele jaren zeer duidelijk. Dat zorgt voor bijkomende risico’s, zoals bosbranden of mislukte oogsten”, klinkt het. Volgens onderzoek verschenen in Nature zou in Spanje en Portugal tegen 2050 jaarlijks dubbel zoveel oppervlakte vernietigd kunnen worden in bosbranden tegenover nu. Dat zou tot 1,5 miljard dollar aan schade per jaar kosten.

Droge winters verergeren dat probleem. “Normaal zorgt de neerslag in de winter voor genoeg water in de bodem. Wanneer dat in de zomer verdampt, heeft dat een verkoelend effect, maar met een droge winter, starten de bodems al heel drog, wat de gevoelstemperatuur aanzienlijk verhoogt”, zegt De Troch.

Drastische keuzes

Ook de klimaatcomputermodellen wijzen voor de regio allemaal in dezelfde richting. “Die voorspellen een verdere opwarming, toenemende hittegolven en een verdere verdroging”, zegt Wim Thiery. De Mediterraanse opwarming komt van dieper in het zuiden. “Ten zuiden van de Middellandse Zee ligt de Sahara. Daarboven heerst een permanent hogedrukgebied door de weinige wolken en de constante zonneschijn. Dat trekt stelselmatig meer naar het noorden, waardoor het ook daar opwarmt.”

De klimaatopwarming laat zich in die regio niet enkel op land maar ook op zee voelen. “Daar zie je steeds meer zogenoemde ‘medicanes’. Dat zijn grote, intense stormen die zich boven de Middellandse Zee ontwikkelen. Het is een relatief recent fenomeen”, vertelt de klimaatwetenschapper. “Die kunnen aan land komen, afhankelijk van de wind en waar ze zich ontwikkelen, maar ze kunnen ook uitsterven boven zee.”

De stijging van de zeespiegel is nog een risico waar de Middellandse Zeeregio rekening mee moet houden. In combinatie met bosbranden maakt dat dat er voor de regio drastische keuzes moeten worden gemaakt. “Maatregelen om die risico’s tegen te gaan kunnen heel duur zijn. Het is kiezen tussen dat, of stukken land gewoon opgeven”, zegt Wim Thiery.

Volgens onderzoek zouden langs de Middellandse kustlijnen tot 400.000 mensen jaarlijks te maken krijgen met overstromingen. Tegen 2050 kan dat jaarlijks 7 tot 22 miljard dollar aan schade opleveren. Er zou nu al jaarlijks 2,2 miljard dollar nodig zijn aan dijken en andere waterwerken om dat tegen te gaan.

Ook toeristen zullen keuzes moeten maken. “Het zou me niet verbazen dat er een verschuiving komt in het toerisme. Dat mensen elders op vakantie gaan en woningen kopen”, zegt De Troch.

Nog niet verloren

Die doom & gloom hoeft niet het onoverkomelijke lot te zijn. “Alles hangt af van hoe ver we de klimaatopwarming laten escaleren. De veranderingen die we nu zien, zijn het gevolg van een gemiddelde opwarming van 1,1 graden”, zegt Wim Thiery. “Als de opwarming binnen de grenzen van het klimaatakkoord van Parijs van 1,5 graden blijft, kunnen de gevolgen beheersbaar blijven met, bijvoorbeeld, andere landbouwtechnieken en een betere watervoorziening.”

Dat zegt ook Rozemien De Troch. “De regio zal zich deels moeten aanpassen aan een warmer klimaat, bijvoorbeeld met een andere waterhuishouding. Maar het is absoluut noodzakelijk de klimaatopwarming tegen te gaan door te stoppen met broeikasgassen uit te stoten. Dan pak je de oorzaak aan.”

Als de drempel van 1,5 graden, en zeker die van 2 graden, opwarming wordt overschreden, wordt het een heel ander verhaal worden. “Dan moet je je beginnen af te vragen of die nog leefbaar zal zijn. Dan staan de leefbaarheid van de steden, de draagkracht van de landbouw en de watervoorziening op het spel. Ook de volksgezondheid, want dan daalt de luchtkwaliteit in de steden, wat ziektes in de hand werkt”, stelt Thiery. “De doemscenario’s zijn te vermijden en het kan evolueren naar een situatie die iets slechter is dan nu, maar wel stabiel is. Of het kan gaan naar een systeem dat compleet desintegreert, naar een gebied dat we minstens deels onleefbaar moeten verklaren”, klinkt het.