Drie vragen die u moet stellen voor het afsluiten van een energiecontract

Vanaf 1 oktober zijn in Vlaanderen geen nieuwe energiecontracten meer te vinden met een vaste prijs. Hebt u nog een contract met een vaste prijs? Goed voor u. Blijf vooral in dat contract zitten. Moet u een nieuw contract afsluiten? Geen paniek, neem dan even dit driestappenplan door.

Reactie van energieleverancier Mega is toegevoegd in de 3de en 6de paragraaf en persmededeling van CREG in de 14de paragraaf.

“Het is uitzonderlijk druk in ons contactcenter” of “Het is momenteel heel erg druk op onze klantendienst” zijn maar enkele van de waarschuwingen die mensen te zien krijgen als ze de website van hun nieuwe potentiële energieleverancier opzoeken. Ook bij de consumentenorganisatie Test-Aankoop lopen de vragen massaal binnen. “Ongeveer de helft van de oproepen gaat over het vergelijken van energietarieven. Mensen zien een prijs bij een prijsvergelijker en een andere prijs op de website van de energieleverancier, bijvoorbeeld”, zegt Jordi Van Paemel, energiespecialist van Test-Aankoop. “Ook over de onbetaalbaar hoge voorschotten krijgen we veel vragen.”

1. Voorschotten of werkelijk verbruik?

Sinds 1 april moeten de grote energieleveranciers, met meer dan 200.000 klanten, de mogelijkheid tot een maandelijkse afrekening van het reële verbruik aanbieden. “Mijn indruk is dat de formule nog niet zo bekend is bij het grote publiek”, meent Jordi Van Paemel. “De energieleveranciers maken er ook weinig reclame voor. Nochtans zie ik voor de energieleveranciers weinig nadelen. Heeft die aarzeling te maken met de klantendiensten die overbevraagd zijn? Of ligt het aan de problemen met Atrias, het platform voor de gegevensuitwisseling tussen de netbeheerders en de energieleveranciers? Ik weet het niet.”

Met een te hoog voorschot geeft u de facto een renteloze lening aan uw energieleverancier. U betaalt vooruit. Met een maandelijkse afrekening van het reële verbruik betaalt u pas achteraf. Het is belangrijk daarbij stil te staan. Als de banken binnenkort weer meer rente op spaarrekeningen beginnen te betalen, kan het geld misschien beter bij u op de rekening staan dan bij de energieleverancier. De eerste renteverhoging op een spaarboekje is al doorgevoerd. De kleine spaarbank CKV uit Waregem gaf het startschot, met een verdubbeling van de basisrente tot 0,2 procent en een stijging van de getrouwheidspremie die pas na een jaar verworven is tot 0,5 procent. “De meeste mensen betalen een te laag voorschot en moeten bij de eindfactuur bijbetalen”, waarschuwt energieleverancier Mega.

Het gaat niet alleen om de rente, maar ook om het risico. Sinds het faillissement van de Vlaamse Energieleverancier zijn mensen beducht voor het verhogen van hun maandelijkse voorschot. Bij een faillissement komen die voorschotten in een grote pot voor de schuldeisers terecht, en is het niet zeker dat u nog veel van uw voorschotten terugziet. “Faillissementen zijn nooit helemaal uit te sluiten”, meent Jordi Van Paemel. “Met voorschotten speel je als klant in feite bank voor de energieleverancier. Zonder voorschotten niet.”

“De afrekening van het reële verbruik zorgt er ook voor dat u meteen het resultaat van energiebesparende maatregelen ziet. U krijgt meer inzicht in uw verbruik en u hoeft geen jaar te wachten vooraleer u effect ziet van inspanningen om minder te gebruiken. Het is een goed systeem, op voorwaarde dat de klanten zich bewust zijn van de sterke schommelingen van de factuur naargelang het seizoen”, vindt Jordi Van Paemel.

Volgens Mega slaat het nergens op om ‘over renteloze leningen’ of ‘consumenten die voor bank spelen’ te spreken. “Als je klant wordt van een energieleverancier in de zomer dan zal je met een vast maandelijks voorschot de rekening van de winter voorfinancieren. Als je daarentegen klant wordt in de winter, dan financiert de energieleverancier jouw energiegebruik en betaal je die voorfinanciering terug met de maandelijkse betalingen in de zomer.”

Het grote nadeel van de maandelijkse afrekening is dat u de kosten minder kunt spreiden doorheen het jaar. Nu de wintermaanden voor de deur staan, moet u erop voorbereid zijn dat die maandelijkse afrekening een pak hoger kan uitvallen dan de maandelijkse voorschotten waarmee u de kosten gelijk spreid doorheen het jaar. Doorgaans valt 74 procent van het jaarlijkse gasverbruik in de maanden november tot maart. Voor november en december komt er een tegemoetkoming van de overheid voor gas (135 euro/maand) en elektriciteit (61 euro/maand) voor de lage en middeninkomens, die die bittere pil enigszins helpt door te slikken.

In de maanden juni, juli, augustus en september staat de verwarming bij de meeste gezinnen af. Enkel gezinnen die koken op gas of sanitair water verwarmen op gas verbruiken dan nog iets. Voor elektriciteit is het seizoenseffect veel minder groot.

Onze mening: als u voldoende geld opzij hebt staan, als u niet in de problemen komt door heel hoge rekeningen in de winter, dan is de afrekening van het werkelijke verbruik een aanrader. Het zou best wel kunnen dat u moet bellen – en een tijdje aan de lijn van de klantendienst moet blijven hangen – om de omschakeling van voorschotten naar de afrekening van het werkelijke gebruik te vragen. Voor u overstapt op de maandelijkse afrekening, wordt het verbruik van de voorbije maanden in een keer afgerekend en worden de reeds betaalde voorschotten verrekend.

2. Bij welke energieleverancier bent u het beste af?

Als u kiest voor het werkelijke verbruik, dan wordt uw keuze al meteen beperkt tot de vijf grote spelers op de markt: Engie, Luminus, Mega, Total Energies en Eneco. Als u kiest voor de spreiding van de kosten, met voorschotten, dan hebt u een veel ruimere keuze. Dankzij de V-Test en andere prijsvergelijkers was het heel gemakkelijk voor consumenten om de contracten met vaste prijzen van de energieleveranciers tegen elkaar af te zetten.

Nu Luminus als laatste energieleverancier de handdoek in de ring gooit, is er vanaf 1 oktober geen mogelijkheid meer om een prijs voor energie vast te klikken. Variabele prijzen vergelijken is een pak moeilijker, omdat de energieleveranciers met verschillende formules en parameters werken. “Er zijn op dit moment zowat dertig manieren waarop de energieleveranciers hun tarieven indexeren. Bij de ene is de variabele prijs gekoppeld aan de kortetermijnmarkten, bij de andere aan de langetermijnmarkten. De ene past maandelijks de prijzen aan en de andere driemaandelijks. Dat heeft geen enkele meerwaarde voor de consument en de energieleveranciers spelen met die indexeringen, om beter gerangschikt te worden in prijsvergelijkingen. Test-Aankoop vraagt al maanden aan de overheden en autoriteiten om dat aan te pakken. Nu er alleen nog maar variabele tarieven zijn, wordt onze vraag echt dringend”, stelt Jordi Van Paemel.

De Vlaamse Regulator van de Elektriciteits- en Gasmarkt (VREG) heeft in mei 2022 de V-Test aangepast. De VREG kwam tegemoet aan de kritiek dat bij snel stijgende prijzen de energiecontracten met een maandelijkse indexering steevast slechter uit de vergelijking kwamen dan energiecontracten met een driemaandelijkse indexering, terwijl ze niet per se duurder zijn op jaarbasis.

De consumentenorganisatie Test-Aankoop klaagt nu dat de energieregulatoren in ons land niet op dezelfde lijn zitten. “De V-Test van de Vlaamse regulator geeft de consument een blik op de toekomst met een geschat jaartarief. De methode van de federale regulator CREG werkt met de laatst gekende parameters uit het verleden. Dat leidt tot een situatie waarbij sommige leveranciers op hun website de VREG-methode volgen, bijvoorbeeld Luminus, en andere de CREG-methode blijven aanhangen, bijvoorbeeld Engie”, legt Jordi Van Paemel uit. Test-Aankoop vraagt een verplichte maandelijkse indexering en een uniforme berekeningsmethode.

Onze mening: De methode van de V-Test lijkt ons op dit moment de beste. De inschatting van wat u als consument het komende jaar zult betalen, zal misschien niet kloppen, maar de rangschikking van de goedkoopste naar de duurste energieleverancier voor uw specifieke situatie houdt meer steek dan bij andere prijsvergelijkers.

De CREG reageerde intussen met een persmededeling om aan te kondigen dat de regulatoren vanaf november “een uniforme methode gebruiken om de geschatte jaarkost van contracten met een variabele prijs voor elektriciteit en aardgas te berekenen”, namelijk de methode die de VREG al sinds mei gebruikt.

3. Hoe hoog moet uw voorschot zijn?

Het voorstel voor het maandelijkse voorschot wordt doorgaans berekend op basis van de huidige en verwachte energieprijzen, netwerkkosten en toeslagen, en een schatting van uw toekomstige jaarverbruik (op basis van het voorgaande jaar of de voorgaande drie jaar), gedeeld door twaalf maanden. Maar eigenlijk is over hoe energieleveranciers uw voorschot precies moeten berekenen, weinig of niets vastgelegd in wetten.

Bij Engie lezen we bijvoorbeeld dat de energieleverancier rekening houdt met uw “laatst gekende verbruik in combinatie met de seizoenstemperatuur”. Als de afgelopen winter uitzonderlijk zacht was, dan gaat Engie er met andere woorden van uit dat uw verbruik wat lager lag dan in een normaal jaar, en schat het uw toekomstige verbruik voor de komende winter wat hoger in.

“Bij variabele tarieven is het heel moeilijk om het juiste maandelijkse voorschot te berekenen”, zegt Jordi Van Paemel. “Niemand kan de prijsevolutie voorspellen.” De gasprijs is nog altijd hoog, maar hij is in enkele weken wel gehalveerd. Een inschatting van uw jaarfactuur op basis van een extrapolatie van de prijzen van eind augustus of eind september maakt al een gigantisch verschil.

De energieleverancier mag sinds oktober 2021 niet langer eenzijdig beslissen het voorschot te verhogen. De klant heeft vijftien dagen om zich tegen de verhoging van het voorschotbedrag te verzetten. De energieleverancier moet elke wijziging van het voorschot motiveren. Het volstaat ook niet te verwijzen naar het geschat verbruik, als de leverancier over meer gedetailleerde gebruikersgegevens van de digitale meter beschikt.

Hoe weten energieleveranciers van gezinnen met een analoge meter hoeveel elektriciteit en gas ze in elke maand van het jaar hebben verbruikt? De leverancier vraagt maar één keer per jaar de meterstanden op. “De leveranciers hanteren verbruikersprofielen, waarmee zij uw verbruik per kwartier voor elektriciteit en per uur voor gas kunnen inschatten. Ze verdelen uw verbruik over een heel jaar over de maanden. Ze weten dat ongeveer 18 procent van het jaarverbruik voor aardgas in januari plaatsvindt. De prijs van januari zal daardoor veel zwaarder wegen in de jaarfactuur”, legt Jordi Van Paemel uit. Als u bijvoorbeeld gaat overwinteren in Spanje, en de verwarming enkele maanden uitzet, dan zult u minder gas verbruiken, maar zonder digitale meter zult u nog steeds voor 18 procent van uw jaarverbruik de prijs van januari betalen.

Bij TotalEnergies vinden we overigens nog: “Je kan op elk moment je meterstanden opnieuw invoeren in Mijn klantenzone. Zo kan je voorschot aangepast worden aan je werkelijke verbruik en aan de evolutie van de marktprijzen. Op je volgende voorschotfactuur staat dan het aangepaste bedrag.”

Onze mening: Het zijn onzekere tijden en wij begrijpen dat u niet verrast wilt worden met een hoge eindafrekening voor uw energiefactuur. Laat u desondanks geen te hoog voorschot aannaaien. Met variabele tarieven is geen enkel voorschot hoog genoeg om u te garanderen dat u aan het einde van de rit niet moet bijbetalen.