Vijf antwoorden over energiecontracten zonder voorschotten

Sinds 1 april kunnen Vlaamse klanten van grote energieleveranciers opteren voor een reële maandafrekening. Ze betalen dan elke maand voor wat ze verbruikt hebben. Is zo’n contract zonder voorschotten een goed idee?

Wanneer u een contract met een elektriciteits- of gasleverancier afsluit, dan spreekt u een periodiek te betalen voorschotbedrag af. Dat bedrag is gebaseerd op uw geschatte verbruik voor het komende jaar. Aan het einde van dat jaar wordt gekeken naar uw werkelijke afname. Er volgt dan een eindafrekening waarbij u ofwel moet bijbetalen (als de voorschotten onvoldoende waren), ofwel geld terugkrijgt (als de voorschotten te hoog waren).

Voor dit ingeburgerde systeem bestaat er sinds 1 april 2022 – dankzij een voorstel van CD&V-parlementslid Robrecht Bothuyne – een alternatief. Wie een digitale meter heeft, kan nu aan zijn energieleverancier een reële maandafrekening vragen. Die is gebaseerd op het werkelijke verbruik van de afgelopen maand. Net zoals dat nu al het geval is voor de facturen die u elke maand van uw telecomprovider ontvangt.

1. Wat zijn de voordelen van zo’n energiecontract?

Wie een energiecontract met variabele prijzen heeft afgesloten, heeft wellicht al gemerkt dat de maandelijkse voorschotten lang niet meer volstaan om de effectieve factuur te dekken. Dat is het gevolg van de recordprijzen voor stroom en gas. Verschillende energieleveranciers vroegen hun klanten al om vrijwillig hun voorschotbedragen op te trekken, maar niet iedereen deed dat. Een stevige eindafrekening van soms meerdere duizenden euro’s is dan het gevolg.

Door te kiezen voor een reële afrekening betaalt u elke maand exact wat u verbruikt heeft. Een onaangename verrassing aan het einde van het jaar behoort dan tot het verleden. “Een maandelijkse afrekening kan bovendien een sensibiliserend effect hebben”, stelt Nele Scheerlinck, woordvoerder van Engie. “Klanten krijgen een directer zicht op de link tussen hun verbruik en hun energiefactuur. Wanneer ze hun maandelijkse afrekeningen in de wintermaanden zien oplopen, zullen ze misschien sneller geneigd zijn de verwarming een graadje lager te zetten. Idem voor het gebruik van de airco in de zomer.”

Luminus is minder overtuigd van de voordelen die een energiecontract zonder voorschotten met zich meebrengt. “De klant betaalt elke maand precies wat hij verbruikt, maar dat is eigenlijk enkel interessant in heel specifieke situaties”, meent woordvoerder Nico De Bie. “Bijvoorbeeld als je een vakantiehuis of een studio verhuurt voor een korte periode. De vraag naar deze formule is dan ook zeer beperkt.”

Initiatiefnemer Robrecht Bothuyne ziet nog een troef van de reële maandafrekening: u bent beter ingedekt bij een faillissement van uw energieleverancier. Het voorbije jaar kwamen al meerdere maatschappijen in moeilijkheden. Als uw betaalde voorschotten hoger liggen dan het effectieve verbruik, dan is de kans klein dat u als ex-klant het verschil ooit nog zal terugkrijgen. Want als niet-bevoorrechte schuldeiser moet u onder meer de fiscus, de RSZ en banken laten voorgaan.

2. Bij welke energieleveranciers kunt u hiervoor terecht?

Elke energieleverancier die meer dan 200.000 afnamepunten in het Vlaamse Gewest belevert, is vanaf 1 april 2022 wettelijk verplicht deze optie aan te bieden aan zijn klanten. De overheid legde de grens op 200.000 klanten om de financiële draagkracht van kleine spelers niet onder druk te zetten.

“Er gelden evenwel technische voorwaarden”, zegt Stéphane Bocqué van Febeg, de federatie van de Belgische elektriciteits- en gasbedrijven. “Een reële maandafrekening kan alleen voor klanten die uitgerust zijn met een digitale meter. In Vlaanderen gaat het momenteel om ongeveer 1,3 miljoen gezinnen. Bovendien moeten zij een meetregime hebben waarbij de leverancier de data maandelijks krijgt via de distributienetbeheerder.”

Robrecht Bothuyne liet via mystery calls nagaan in welke mate de energieleveranciers hun nieuwe verplichting al nakomen. Daaruit blijkt dat dit nog niet altijd het geval is. Sommige maatschappijen zijn nog in overleg met de netbeheerder Fluvius voor de concrete uitwerking, andere zitten in een overgangsfase waarbij ze hun interne systemen moeten aanpassen aan de nieuwe contractoptie.

3. Hoe maakt u de overstap naar het nieuwe systeem?

Consumenten die willen overschakelen naar een reële maandafrekening, kunnen daarvoor contact opnemen met hun huidige leverancier. Ze kunnen uiteraard ook overstappen naar een andere maatschappij, mits ze de wettelijke opzegtermijn van één maand respecteren. “Het is raadzaam via de V-Test van de VREG na te gaan welke leverancier al de nieuwe mogelijkheid aanbiedt”, zegt Stéphane Bocqué van Febeg. “Er zijn intussen al een paar duizend klanten die daarvoor kozen.”

Blijft u bij uw huidige energieleverancier en kiest u voor een reële maandafrekening, dan is het niet nodig om uw bestaande contract (met voorschotten) stop te zetten. “De klant behoudt zijn lopend contract”, legt Nico De Bie van Luminus uit. “De voorschotten worden dan stopgezet en worden volledig verrekend op de laatste afrekening vooraleer het systeem van de maandelijkse afrekening ingaat. Daarna ontvangt de klant telkens een maandafrekening.”

“Klanten met een digitale meter hoeven alleen maar contact op te nemen met de klantendienst om de overstap naar een maandelijkse afrekening aan te vragen”, bevestigt Nele Scheerlinck van Engie. “Wij geven die vraag door aan de netbeheerder. Op basis van de gegevens die wij van hem ontvangen, maken we een eindafrekening op voor de periode die nog onder het systeem van jaarafrekening viel. Daarbij worden de betaalde voorschotten uiteraard in mindering gebracht.”

4. Bestaat deze mogelijkheid voor zowel stroom als gas?

Robrecht Bothuyne is duidelijk: de optie om over te schakelen naar een contract zonder voorschotten geldt zowel voor elektriciteit als voor gas. De praktijk is evenwel anders. De energieleveranciers ontvangen de verbruiksgegevens van de digitale meters immers via Fluvius, en deze netbeheerder is voorlopig enkel in staat om de data voor elektriciteit door te sturen. Er wordt gezocht naar oplossingen om ook een gegevensuitwisseling van het gasverbruik mogelijk te maken.

5. Zijn er ook nadelen verbonden aan een reële maandafrekening?

Wellicht is uw energieafname in de winter veel hoger dan in de zomer. “Via het systeem met voorschotten worden de hogere kosten van het winterverbruik gespreid over het hele jaar”, zegt Nele Scheerlinck van Engie. “Dat voelt voor de meeste klanten comfortabel aan. En door op regelmatige basis hun meterstanden in te geven in onze digitale klantenzone, kunnen ze controleren of hun voorschot eventueel tussentijds aangepast moet worden om een zware jaarafrekening te vermijden.”

“Een klant die opteert voor maandelijkse facturatie, doet er sowieso goed aan om in de zomer wat geld opzij te zetten”, adviseert Nico De Bie van Luminus. “Zo bouwt hij een financiële buffer in voor de hogere winterfacturen.”

Volgens Stéphane Bocqué van Febeg zijn de schommelingen in de factuurbedragen doorheen het jaar vooral relevant voor gascontracten. “In de wintermaanden kunnen de gasfacturen zeer sterk oplopen. Een contract met voorschotten helpt dan om de kosten te spreiden over het hele jaar. Daarom is een reële afrekening zonder voorschotten misschien minder wenselijk voor gas. Elektriciteitsafname varieert ook naargelang de seizoenen, maar merkelijk veel minder dan het gasverbruik.”