Waarom we het best nog niet juichen als ING zegt dat ‘50 procent van de Vlamingen belegt’

Een studie van ING België brengt opvallende regionale verschillen in het spaar- en beleggingsgedrag én de financiële kennis van de Belgen aan het licht. Vlamingen sparen en beleggen meer dan Walen, maar Brusselaars zijn naar eigen zeggen het meest bezig met hun financiële toekomst.

In Vlaanderen slaagt 29 procent van de mannen en 23 procent van de vrouwen erin elke maand een vast bedrag te sparen. Zo’n 47 procent van de Vlamingen zegt dat ze beleggen, voornamelijk in aandelen en beleggingsfondsen, tegenover 30 procent van de Walen. In Wallonië wordt vooral in vastgoed geïnvesteerd. Dat leert een online-onderzoek uitgevoerd door iVox, in opdracht van ING bij 2.000 Belgen.

Vlamingen scoren gemiddeld 6,7 op 10 op algemene financiële kennis, Franstaligen 6 op 10. Wat de kennis over de beurs betreft, liggen de verschillen nog verder uiteen. Meer Franstaligen dan Vlamingen vinden de beurs een casino en op beleggingskennis haalt 52 procent van de Vlamingen een hoge score, tegenover 20 procent van de Franstaligen.

Vincent Juvyns, beleggingsexpert bij ING: “De Vlaming toont een combinatie van nuchterheid, spaarzin en een groeiende interesse in beleggen. De hogere financiële kennis is een sterke troef, maar het is essentieel om het zelfvertrouwen te vergroten.” Veel Vlamingen onderschatten hun kennis, terwijl Brusselaars hun kennis overschatten.

Misverstand over cryptomunten

34,8 procent van de Brusselaars vindt van zichzelf dat ze actief bezig zijn met hun financiële toekomst en 15,6 procent zelfs heel actief. Maar meer dan 40 procent van de respondenten uit Brussel gelooft ten onrechte dat cryptomunten een wettelijk erkend betaalmiddel zijn. “Het is fantastisch om te zien hoe proactief Brusselaars met hun geldzaken omgaan en hoe ze diverse bronnen raadplegen. Echter, de overschatting van hun kennis en het misverstand over cryptomunten tonen aan dat er nog altijd een grote nood is aan betrouwbare en objectieve financiële educatie om risico’s te vermijden”, zegt Vincent Juvyns.

Eerder onderzoek van de financiële toezichthouder FSMA had aangetoond dat zowat 37 procent van de Belgen tussen 16 en 80 jaar het een of andere beleggingsproduct bezitten, naast een spaarrekening en een product voor pensioensparen. Volgens die Retail Investor Survey van FSMA was dat percentage twee jaar geleden nog maar 34 procent.

De vraag is vooral wat de respondenten precies verstaan onder beleggingen. Vallen producten met een vaste, gegarandeerde rente zoals kasbons, staatsbons, termijnrekeningen en tak21-spaarverzekeringen bijvoorbeeld onder de definitie van beleggingsproducten? Vallen cryptomunten onder de definitie van beleggingen?

Als we de actieve beleggers in aandelen en ETF’s in het eerste kwartaal van 2025 uit het Retail Investor Dashboard van FSMA tellen, dan moeten we besluiten dat er slechts 1,5 à 2 procent van de Belgen beleggen, tegenover 2,5 à 3 procent in Frankrijk bijvoorbeeld.

Zweden als lichtend voorbeeld

België heeft nog een lange weg af te leggen om de beurs even aantrekkelijk te maken voor Belgische spaarders als Zweden voor zijn burgers heeft gedaan. Om een bloeiende economie op te bouwen met bedrijven die uitgroeien tot wereldspelers, moet de beurs ook goed werken. De Zweedse gezinnen investeren 12 procent van hun financiële vermogen rechtstreeks in aandelen en 6 procent in fondsen. Volgens de Nationale Bank van België investeren de Belgische gezinnen direct of indirect via beleggingsfondsen ongeveer 15 procent van hun financiële vermogen in beursgenoteerde aandelen, ofwel 3 procentpunt minder.

De Europese Unie wil biljoenen aan spaargeld mobiliseren door gezinnen de weg naar de beurs te tonen en kijkt naar het Zweedse succes als het lichtende voorbeeld. Volgens het persagentschap Bloomberg zou de Europese Unie dit kwartaal nog een plan op tafel leggen om de spaardeposito’s van de Europeanen te mobiliseren en het gemakkelijker te maken voor bedrijven om geld op te halen via de beurs. Ook Zweden zelf riep eerder dit jaar op tot een Europese kapitaalmarktenunie, omdat de allergrootste Zweedse successen, zoals Spotify en Klarna, liever naar de Verenigde Staten trekken voor een beursgang.

Meerwaardebelasting en belastingkluwen

Bijna heel de wereld is jaloers op de brede basis van lokale kleine beleggers waar Zweedse bedrijven een beroep op kunnen doen als ze geld willen ophalen via de beurs.

Polen stelde eerder deze maand een spaar- en beleggersrekening voor naar het model van de Zweedse belastingvriendelijke InvesteringsSparKonto (ISK) om de aandelencultuur te doen opleven, met de bedoeling 100 miljard zloty aan te trekken in de eerste drie jaar.

In ons land zijn er niet meteen grote belastingvoordelen gemoeid met investeringen in aandelen. Met de meerwaardebelasting op de verkoop van aandelen lijkt België zelfs in de tegenovergestelde richting te gaan. Bij de ISK-rekening wordt er eenzelfde, relatief lage fictieve rente belast, ongeacht het reële rendement, waardoor mensen aangemoedigd worden zo veel mogelijk rendement te halen. In België is een heus belastingkluwen rond spaar- en beleggingsproducten geweven, waar met de meerwaardebelasting nog een extra complexiteit bij komt.

Bovendien kunnen ook minderjarigen in Zweden een ISK-rekening openen. In België is het vrijwel onmogelijk op naam van kinderen te beleggen in aandelen. 2,2 miljoen van de 10,65 miljoen Zweden hebben naar verluidt een ISK-rekening. Zweden heeft een uitzonderlijk hoog niveau van beursintroducties van kleine en middelgrote bedrijven, drie keer meer dan eender welke lidstaat van de Europese Unie, volgens CEPS.

Pensioenopbouw met aandelen

Het grootste verschil zit echter in de manier waarop Belgen en Zweden wettelijke en aanvullende pensioenen opbouwen. In België worden aanvullende pensioenen nog altijd grotendeels opgebouwd via tak21-verzekeringen met een gewaarborgd jaarlijks rendement. Die zogenoemde groepsverzekeringen investeren vooral in obligaties en vastgoed. In Zweden zijn er meer grote pensioenfondsen dan in België, die meer geld in aandelen investeren dan de groepsverzekeringen.

Daarnaast is het wettelijke rustpensioen dat wij van de overheid krijgen niet vooruitgefinancierd. In ons land betaalt de werkende bevolking via bijdragen de uitkeringen van de gepensioneerde bevolking. Dat is in de meeste landen van de Europese Unie het geval. In Zweden, Nederland en Denemarken daarentegen zijn een groot deel van de pensioenverplichtingen gefinancierd via beleggingen in onder meer beursgenoteerde aandelen. Mede daardoor zijn, volgens CEPS, 90 procent van de Zweedse werkende mensen ook onrechtstreeks investeerders. Alles bij elkaar opgeteld bestaan de financiële activa van Zweedse particulieren voor meer dan de helft uit aandelen. Een cijfer waar de meeste lidstaten van de Europese Unie alleen maar van kunnen dromen.