‘Wat als we belastingboetes afschaften en vervingen door alternatieve straffen?’

Nu het einde van het jaar nadert, selecteert MoneyTalk de artikels die in 2018 het meest in de smaak vielen bij de lezers. In deze column uit november staat Karel Anthonissen stil bij het idee om belastingboetes te vervangen door alternatieve straffen.

‘De Amerikaanse belastingdienst kan ervoor zorgen dat je geen paspoort krijgt en dus het land niet uit mag vooraleer alles betaald is. Zo’n fiscale gijzeling is oké voor mijn part, maar voor het overige moeten we toch opletten.’ Dat zegt Karel Anthonissen, gewestelijk directeur bij de BBI.

Wie opzettelijk een onjuiste belastingaangifte doet, riskeert een belastingverhoging van 50 procent. Bij herhaling of als valsheid in geschrifte in het spel is, loopt dat op tot 200 procent. Dat vinden we terug in alle federale belastingwetten en in de Vlaamse Codex Fiscaliteit.

We hebben het meegemaakt: een ontdoken miljoenenerfenis onder vrienden, met een erfbelasting van 65 procent. Tel schuld en boete samen en de ‘gelukkigen’ hadden nog moeten bijleggen. Het Mensenrechtenverdrag bood soelaas: de bestraffing moet tot een redelijke proportie beperkt worden. Gelukkig was Michel Maus niet van die zaak op de hoogte, want hij durft onze bestraffingen weleens een fiscale Far West te noemen: de ene keer te laag, de andere keer te hoog. In Brugge wordt daar veel over nagedacht, zowel door Michel als door mijn medewerkers. We zijn het erover eens dat die kwestie politiek eens grondig moet worden bekeken. Omdat de belastingschulden vaak hoog zijn en soms nogal onduidelijk, is de bestraffing daarbovenop vaak extra complex en onbetaalbaar.

Wat als we die verhogingen afschaften en vervingen door alternatieve straffen? In de zaken die voor de strafrechter komen, is dat al gebeurd. Het una-viabeginsel houdt in dat de administratieve sancties vervallen en dat in de plaats ofwel een klassieke veroordeling komt, ofwel een geldsom die de strafvordering doet vervallen. Justitie heeft meer beoordelingsmarge en het kan dus gebeuren dat een minnelijke schikking van de procureur lichter uitvalt dan de belastingverhoging van de controleur.

Een paar jaar gelden meldden de kranten dat de voormalige Italiaanse premier Sylvio Berlusconi zijn schuld tegenover de gemeenschap mag aflossen door een jaar lang wekelijks enkele uren mee te helpen in een rusthuis. Anders heeft hij huisarrest. Zo’n regeling zou ook wel passend geweest zijn voor onze Paul Vanden Boeynants. Ik zou nog wel enkele namen willen noemen van belastingweigeraars die voor een enkelband of gemeenschapsdienst in aanmerking komen. Sommigen zouden die boetedoening peanuts noemen, maar vergeet niet dat zij ook de naakte schuld nog moeten betalen.

Als dat niet gebeurt, wordt opnieuw gedacht aan de schuldgevangenis. De debtors prison in het Britse Rijk in de 19de eeuw had een speciale opening aan de straatkant, zodat het in gebreke blijven voor iedereen zichtbaar was. Een moderne variant is de lijst die de Britten nu publiceren. Een kapper uit Liverpool en een groenteboer uit Kirkcaldy zijn de eerste ondernemers die aan die moderne schandpaal genageld werden.

Er zijn nog landen waar dat gebeurt, in Malta bijvoorbeeld. Zelf zou ik toch liever enkele grotere vissen noemen die zich nu veilig weten achter het beroepsgeheim. Helaas. Ondernemingen moeten ook hun betwiste schulden opnemen in hun jaarrekening, maar ook daar zou ik er willen noemen die dat niet deden, zelfs beursgenoteerde. Des te meer heeft het mij gestoord dat er een lijst gelekt werd met mensen en bedrijven die uiteindelijk wel hun schuld en hun boete betaald hadden. Ik zou dat nog gedaan hebben ook.

Michel Maus kwam onlangs met het idee aan belastingzondaars de toegang tot collectieve voorzieningen te ontzeggen. Oké, een wielklem op de auto of uitsluiting van dienstencheques, tot daaraan toe. De Amerikaanse belastingdienst kan ervoor zorgen dat je geen paspoort krijgt en dus het land niet uit mag vooraleer alles betaald is. Zo’n fiscale gijzeling is ook oké voor mijn part, maar voor het overige moeten we toch opletten.

Voor we er erg in hebben, zitten we in het Chinese systeem van strafpunten, niet alleen voor het rijbewijs en de belastingen, maar voor het hele dagelijkse leven. De Chinezen noemen het een ‘sociaalkredietsysteem’, met goede en slechte punten, op basis waarvan de overheid bepaalt wat je krijgt en wat je niet krijgt, bijvoorbeeld naar welke school de kinderen mogen gaan. Wie in de laagste categorie terechtkomt, wordt uitgesloten van elke overheidssteun of van een betaalde baan.

Er zijn er die dan wel die hun belastingen keurig op tijd betalen, maar toch in die laagste categorie zouden verzeilen. Dus toch maar liever niet.