Versplinterd en vergeten

De Palestijnse kwestie, ooit hét brandpunt in het Midden-Oosten, is weggedeemsterd. In 2016 blijft ze op het achterplan, ondanks gewelddadige opflakkeringen. Andere crisissen lijken dringender: de instorting van Arabische regimes, de opkomst van Islamitische Staat, de Russische interventie in Syrië, de oorlog in Jemen enzovoort.

De Palestijnen zijn verdeeld. De Fatah-beweging, die de Palestijnse Autoriteit op de Westelijke Jordaanoever leidt, is er niet in geslaagd vrede te brengen en wordt ondergraven door corruptie. Voor de islamitische Hamas-beweging, die sinds 2007 de Gazastrook runt, hebben drie oorlogen met Israël alleen maar miserie opgeleverd.

Oost-Jeruzalem, dat geannexeerd is door Israël en dat de Palestijnen opeisen als de hoofdstad van hun toekomstige staat, kwijnt weg omdat het door de Israëlische veiligheidsbarrière afgesneden is van de Westelijke Jordaanoever en doorspekt is met Israëlische enclaves. Er zijn nu Palestijnen die vrezen voor de vereerde Al-Aqsa-moskee, die gebouwd is boven op de ruïnes van de joodse tempel uit de oudheid. Die vrees wordt niet alleen aangewakkerd op aanstoken van de Palestijnen, zoals Israël beweert, maar ook door Israëlische zeloten die in weerwil van de rabbijnse traditie actie voeren voor het recht van de Joden om daar te bidden.

Weinig kans op vrede

Toch hebben beide zijden er belang bij een nieuwe Palestijnse opstand te voorkomen. Hamas wordt op de Westelijke Jordaanoever onderdrukt door Fatah en wil geen confrontatie in Gaza. De bevoorradingstunnels in de Sinaïwoestijn zijn vernietigd door de Egyptische anti-islamistische sterke man Abdel Fattah al-Sisi. De Palestijnse president, Mahmoud Abbas, vreest dat een opstand zich tegen hem kan keren. Voor viervoudig Israëlisch premier Benjamin Netanyahu zou een veiligheidscrisis de notie ontkrachten dat hij het conflict met de Palestijnen enkel moet ‘managen’, niet oplossen.

De personaliteiten kunnen wisselen, maar dat verhoogt de kans op vrede niet. De 80-jarige Abbas heeft geen geloofwaardige opvolger en Netanyahu’s meerderheid van een zetel kan instorten, maar de oppositionele Arbeiderspartij mist een sterke leider.

Er is ook weinig externe druk. De Amerikaanse president, Barack Obama, zal in zijn laatste ambtsjaar geen poging meer doen om vrede te stichten. Mogelijk leggen de Europeanen symbolisch restricties op aan producten uit de nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever. De soennitische Arabische landen beschouwen Israël als een stille bondgenoot tegen het sjiitische Iran, dat zelf er vooral om bekommerd is zijn bondgenoten in Syrië en Irak te ondersteunen.

De Israëlische generaals zien toch een gunstige strategische positie voor enige tijd: geen staat kan Israël vernietigen en de sterkste milities zijn elders aan de slag. Op lange termijn zijn er twee gevaren. Het ene is dat Iran een atoombom ontwikkelt, al kan dat nog jaren duren. De andere is de open wonde van Palestina.

Verwacht meer van hetzelfde in 2016: geen vrede en geen oorlog, versplinterd Palestijns geweld en repressieve maatregelen, politiek immobilisme in het Heilige Land en onverschilligheid daarbuiten.

De auteur is adjunct-redactiechef buitenland van The Economist.

Anton La Guardia