PS-voorzitter Paul Magnette kijkt koppig naar links

De informateur en nieuwe voorzitter van de Franstalige socialisten, Paul Magnette, heeft zichzelf één groot doel gesteld: vermijden dat zijn partij ten onder gaat in het kielzog van vele andere Europese partijen. Dat wil hij bereiken door economisch volle kracht links te varen en het Belgische herverdelingsmodel in stand te houden, mét de groenen.

Eind oktober werd op het hoofdkwartier van de Parti Socialiste (PS) aan de Brusselse Keizerslaan met meer dan gewone aandacht gekeken naar een politieke peiling. Het ging om een Franse opiniepeiling op 2,5 jaar van de presidentsverkiezingen van 2022, waaruit bleek dat de ooit zo machtige Franse Parti Socialiste totaal gemarginaliseerd is. Het is een schrikbeeld voor federaal informateur Paul Magnette, die sinds 19 oktober de voorzitter van de Belgische Parti Socialiste is. Zijn partij mag niet dezelfde weg opgaan als vele andere socialistische en sociaaldemocratische partijen in Europa. De Franse PS, de Duitse SPD, de Nederlandse PvdA en het Britse Labour blijven krimpen.

De verkiezingen van 26 mei waren een wake-upcall. De PS bleef de grootste Franstalige partij, maar haalde met 25 procent de slechtste score sinds de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht in 1919. Met de radicaal-linkse PTB en de groenen van Ecolo zijn op links zijn twee politieke partijen actief die de machtspositie van de PS bedreigen. Die concurrentie verklaart de starre houding van Magnette tijdens de federale regeringsvorming, die al maanden aansleept. De PS-voorzitter blijft uitgesproken linkse sociaaleconomische eisen op tafel leggen, zoals een minimumpensioen van 1500 euro (kostprijs 3,2 miljard euro), hogere uitkeringen (1,4 miljard), een lagere btw op elektriciteit (1,7 miljard), een versoepeling van stelsels van vervroegde uittreding (1,7 miljard), meer geld voor de NMBS en de administratie (1,1 miljard). Vragen bij de haalbaarheid daarvan worden amper gesteld. Zo stelde Magnette in een interview dat 220 miljard euro richting fiscale paradijzen is vertrokken “en dat we daar toch 20 procent van moeten kunnen recupereren”.

Magnette beseft wel dat een groot deel van die plannen niet realiseerbaar is in een federale regering met de Vlaams-nationalisten van de N-VA. De partij van Bart De Wever gaat voor een centrumrechts sociaal-economisch beleid. Indien dat niet lukt, moet er een staatshervorming komen die nieuwe takken van de sociale zekerheid overhevelt naar de deelstaten, zoals het arbeidsmarktbeleid en de gezondheidszorg. Desnoods moet daarvoor in de federale regering een aparte Vlaamse en Franstalige minister voor die domeinen worden aangewezen. Preformateur Rudy Demotte (PS) waarschuwde vorige week voor het opdrogen van de solidariteitsstromen tussen noord en zuid als de N-VA haar zin krijgt. Al zeggen PS’ers niet automatisch neen tegen een staatshervorming, “maar om dat te kunnen aanvaarden zou de PS veel sterker moeten zijn en nog 30 procent van de stemmen halen”.

Ecolo moet mee in het bad

Een paars-groene coalitie is voor de PS-voorzitter en informateur de enige manier om de N-VA te counteren en het Belgische fiscale en sociale herverdelingsmodel in stand te houden. Magnette heeft dat nooit ontkend als hij erop wordt aangesproken. Bijvoorbeeld toen Hendrik Vuye, toen nog een N-VA’er de PS’er in de RTL-studio’s voor de voeten wierp dat “Vlaanderen geen Mister Cash is voor de Walen”.

Maar er is meer. In een paars-groene regering moet het voor de PS gevaarlijke Ecolo mee in het bad. Ecolo stapte wel in de Waalse regering met de PS en de MR. Dat was een huzarenstuk. “Di Rupo vindt dat de grootste prestatie uit zijn politieke carrière”, is te horen bij de PS.

De vrees is dat de Waalse groenen federaal aan de kant blijven staan en een PS-regering aanvallen. Onderzoek wijst uit dat het jongere electoraat en een deel van de Waalse middenklasse die vroeger op de PS stemde, nu de electorale basis van Ecolo vormt. De Waalse groenen wantrouwen Magnette, die met zijn ecosocialistische discours een vrij groen imago heeft. De PS-voorzitter is geen volkshuissocialist en leunt met zijn intellectuele interesses – hij is fan van de auteur Philip Roth en de Italiaanse marxistische dichter en filmregisseur Pier Paolo Pasolini – dichter aan bij het stedelijke Ecolo-publiek. De politiek kreeg hij met de paplepel mee. Zijn ouders waren een arts en een advocate met extreemlinkse sympathieën. De piepjonge Magnette stapte mee in betogingen tegen het herstelbeleid van de jaren tachtig, tegen de kernraketten, tegen racisme.

Afkeer van het kapitalisme

Magnettes linkse pleidooien zouden ook voortkomen uit zijn overtuiging dat de neergang van de vele socialistische partijen in de afgelopen jaren te wijten is aan hun te liberale beleid. Mensen als de Britse premier Tony Blair (Labour) of de Duitse Bondskanselier Gerhard Schröder (SPD) uitten zich met hun loonmatiging en flexibel arbeidsmarktbeleid als neoliberalen en thatcherianen en hebben hun partij richting afgrond gevoerd, meent de hoogleraar politieke wetenschappen aan de ULB. Magnette kent zijn klassiekers. Eind juli ontmoetten verschillende partijen elkaar in het Egmontpaleis om te praten over een federale regeringsvorming. Toen Magnette een tweede portie ging halen aan het wandelbuffet, had N-VA-voorzitter Bart De Wever al een opmerking klaar: “Typisch voor socialisten. Als het gratis is, eten ze veel meer.” De reactie van Magnette: ” There is no such thing as a free lunch.” Chicago School-econoom Milton Friedman schreef in 1975 een boek met dezelfde titel.

Zijn afkeer van economisch liberalisme en kapitalisme werd nog versterkt toen Magnette in 2007 de PS in Charleroi weer op de sporen moest zetten en in 2013 burgemeester werd. Verloedering en armoede zijn volgens hem niet het gevolg van dertig jaar socialistisch beleid. Wel van de kapitalisten uit de Brusselse haute finance, die in Magnettes ogen zijn gaan lopen toen in de jaren zestig en zeventig de neergang van het oude staalbekken werd ingezet.

In sociaal-economische dossiers is de PS-voorzitter moeilijk te vermurwen. En wanneer iets hem ergert, tackelt hij met twee voeten vooruit. Toen Caterpillar in 2016 de vestiging in Gosselies sloot, dreigde hij met een nationalisering. Zijn verzet tegen CETA, het handelsakkoord tussen de Europese Unie en Canada, leverde hem internationale bekendheid op.

De partij in handen nemen

De handelswijze van Paul Magnette wordt ook bepaald door zijn positie op het PS-hoofdkwartier. Hij moet zijn gezag nog vestigen. Ondanks zijn radicaal-linkse discours bekijken de achterban, het kader én de Waalse socialistische vakbond FGTB hem met argusogen. Een aantal maatregelen van de regering-Di Rupo (2011-2014), zoals de snellere degressiviteit van de werkloosheidsuitkeringen en het beperken van de wachtuitkeringen in de tijd, liggen zwaar op de maag. De PS-basis wil daar geen herhaling van.

Magnette moet ook een aantal zaken opnieuw opbouwen. De topmedewerkers van de ooit zo gevreesde studiedienst van de PS, het Institut Emile Vandervelde, zijn bijna allemaal vertrokken. Magnette haalde wel Thomas Dermine (zie Charleroi redden) binnen als nieuw hoofd van de studiedienst.

Een netwerk heeft de nieuwe PS-voorzitter wel al. Waals FGTB-topman Thierry Bodson behoort tot zijn intimi, net als ex-minister Jean-Pascal Labille, die nu de topman bij het socialistische ziekenfonds is, en Nicolas Martin, de burgemeester van Bergen en net als Magnette tweetalig en een rijzende ster in de PS. Met Rudy Demotte en Brussels kopstuk Ahmed Laaouej zijn de relaties slecht. Waals parlementsvoorzitter en Luikenaar Jean-Claude Marcourt is een vriend. Dat is welkom, want Magnette kan de partij pas echt in handen nemen als hij controle heeft over de machtige en radicale Luikse federatie, die goed is voor een kwart van de leden. Toen de Luikse PS-federatie onlangs op een congres over een motie wou stemmen om nooit met de N-VA te regeren, moest de partijtop zwaar lobbyen om de stemming tegen te houden. “Die motie zou door 99 procent van de leden zijn goedgekeurd”, is te horen.

We weten dus waarom Magnette mikt op een paars-groene federale regering, maar heeft die ook kans op slagen? De kansen zijn zeer klein, maar daar denkt de PS anders over. Ze hoopt dat de Open Vld overstag gaat. De Open Vld is “un parti vénal”, zeggen PS’ers openlijk.” Vénal betekent zoveel als ‘omkoopbaar, zonder morele overwegingen’.