Liz Truss stapt op als Brits premier: hoe haar regering haar eigen reputatie aan diggelen sloeg

De Britse premier Liz Truss neemt ontslag, na amper 45 dagen. In haar eerste weken sloeg de regering-Truss haar eigen reputatie aan diggelen, dreef ze de rentelasten en de inflatie op en bemoeilijkte ze de groei. Lees een analyse.

Ze moest een tijdperk van economische groei inluiden, maar de verklaring van de intussen alweer ontslagen Britse minister van Financiën Kwasi Kwarteng op 23 september gaf het startsein voor een crisis.

Met de aankondiging van een nog niet gefinancierde belastingverlaging van 45 miljard pond en tijdelijke maatregelen om de energierekening te helpen betalen, joeg hij de financiële markten de stuipen op het lijf.

Omdat de beleggers bang werden, stegen de obligatierentes, waardoor de Bank of England moest verklaren dat ze bereid was onbeperkte hoeveelheden langlopende obligaties op te kopen, om de orde op de markten te herstellen. Het pond zakte naar het laagste niveau ooit tegenover de dollar. Het Internationaal Monetair Fonds veroordeelde het plan van Kwarteng.

In haar eerste weken heeft de nieuwe regering haar eigen reputatie aan diggelen geslagen, de rentelasten en de inflatie opgedreven, en de groei bemoeilijkt. Truss en Kwarteng wilden – terecht – de economische groei stimuleren. De minister van Financiën kondigde belangrijke hervormingen aan: hij wilde infrastructuurprojecten en woningbouw versnellen, en een liberaler immigratieregime. Daarmee moest de regering echt een verschil maken. Maar de slaagkansen waren na drie weken van Truss’ premierschap al fors geslonken.

Eén reden is economisch. De marktreactie op de plannen zou de groei schaden in plaats van stimuleren. Door het zwakkere pond importeert het Verenigd Koninkrijk inflatie, die de reële inkomens uitholt. De Bank of England heeft ondubbelzinnig aangegeven dat ze in november de rente fors zal verhogen. Dat is slecht nieuws voor mensen met een hypotheek en voor de regering, die daardoor meer rente moet betalen op de overheidsschuld.

Een andere reden is de incompetentie van de regering. Groei hangt af van beleidsstabiliteit, maar de aangekondigde plannen houden een volledige afwijzing van de jarenlange gehechtheid van de Tory’s aan gezonde overheidsfinanciën in. De enorme belastingverlagingen zouden zichzelf nooit terugbetalen. De weigering van de regering om de noodzaak van constructievere betrekkingen met de Europese Unie, de grootste Britse handelspartner, in te zien, passen in dat plaatje.

Koele minnaars

Ten slotte blijken de Britten koele minnaars van groei en staan ze huiverig tegenover de offers die daarvoor nodig zijn. In een peiling van The Economist stelde 53 procent dat ‘de regering meer moet uitgeven aan gezondheidszorg en pensioenen, zelfs als dan minder gaat naar infrastructuur en wetenschap’.

In een onderzoek van de denktank Demos zei een groot deel van het publiek dat het tegen de opening van een universiteit of hogeschool in zijn stad zou zijn als die ‘meer mensen van elders aantrekt’.

Het leek er dus snel op dat Truss moeite zou hebben om echt groeibevorderende maar impopulaire maatregelen, zoals meer immigratie, aan haar parlementsleden te verkopen. Zes op de tien zijn geboren in dezelfde regio als het kiesdistrict dat ze vertegenwoordigen. Het risico bestaat dat zij de belastingverlagingen op zak steken en de hervormingen die ze moeten financieren, verwerpen.

Begin deze week nog draaide de nieuwe minister van Financiën Jeremy Hunt bijna alle fiscale maatregelen die waren aangekondigd, terug. De prioriteit van de Britse regering ligt nu bij het herstellen van het vertrouwen en van de stabiliteit, beklemtoonde hij.

Truss legde donderdagmiddag bij de aankondiging van haar ontslag een korte verklaring af. ‘Ik werd premier op een moment van grote economische en internationale instabiliteit. Families en bedrijven waren bezorgd over hoe ze hun rekeningen zouden betalen. Ik werd verkozen met een mandaat om dat te veranderen. Gezien de situatie kan ik niet doen waarvoor ik verkozen ben.’