‘De ontgroei-agenda zit vol mythes’

‘De ontgroei-agenda zit vol mythes en is al even funest voor de planeet als voor de mens. De weg naar duurzaamheid ligt uiteindelijk in nog meer technologische innovatie, sneller, breder en dieper’, stelt professor Marc De Vos.

Wanneer u deze regels leest, loopt de fameuze klimaattop in Glasgow op zijn laatste benen. Ik hoop dat de mensheid zich alsnog verenigt achter doorbraken, doelstellingen, verbintenissen en solidariteit, wereldwijd. Ik hoop ook dat daarmee een einde komt aan het extremisme van de ontgroei-activisten voor wie we de planeet alleen kunnen redden door economische groei op te geven. De ontgroei-agenda zit vol mythes en is al even funest voor de planeet als voor de mens.

Er is anno 2021 geen enkel klimaatneutraal land ter wereld. De grootste vervuilers zitten in de grote ontwikkelende economieën, China en India op kop, Zuidoost-Azië en Afrika daarachter. In die landen leven nog ettelijke honderden miljoenen mensen in bittere armoede en ellende, elke dag opnieuw. Wie voor ontgroeien pleit, pleit dus voor georganiseerd lijden op een ongeziene schaal in de regio’s van de wereld waar meer groei broodnodig is.

Een hogere wereldwijde levensstandaard zonder groei zou alleen denkbaar zijn door de welvaart in de rijkere werelddelen te bevriezen en planetair te herverdelen. Een wereldwijd georkestreerde massieve verarming van het democratische Westen, gekoppeld aan ongekende biljoenentransfers richting armere landen. In die laatste landen zou dat meteen tot gigantische klimaatemissies leiden, natuurlijk. Maar niet gevreesd: geen enkel democratisch regime overleeft het levend villen van de eigen bevolking. Die is misschien relatief rijker dan andere, maar ze heeft heus nog eigen behoeften en noden.

Ontgroeien is dus onverenigbaar met democratie. Het is zelfs onverenigbaar met basale menselijke vrijheid. Wat anders is economische groei dan creativiteit, durf en ambitie, uitmondend in producten en diensten waaraan mensen geld of tijd willen besteden? Het potentieel voor economische groei is eindeloos omdat er geen grens staat op het menselijke vernuft. De markt, vraag en aanbod, het kapitalisme, zijn uitgevonden om dat menselijke potentieel maximaal te laten floreren. Dat leidt keer op keer tot nieuwe vooruitgang, nieuwe welvaart en meer welzijn.

Het saldo daarvan is dat de meest welvarende landen per eenheid welvaart de minste energie gebruiken en het minst vervuilen, met dank aan technologische voorsprong. Per dollar welvaart genereert China vijf keer zoveel broeikasgassen als de Europese Unie. We zijn nog niet waar we moeten zijn. In de race tussen kwaliteit en kwantiteit, tussen technologische duurzaamheid en welvaartsgroei van de wereldbevolking, verliest de planeet het nog van de mens. Ons groeimodel is nog niet duurzaam, maar uitputtend.

De weg naar duurzaamheid ligt uiteindelijk in nog meer technologische innovatie, sneller, breder en dieper. We moeten weg van fossiele energie, maar we gaan niet terug naar het stenen tijdperk. Er moet iets in de plaats komen van de steenkool, de olie of het gas. Die transitie komt er niet zonder nieuwe technologie, zonder grootschalige investeringen. En dat betekent ook alweer economische groei.

Slim groeien zal dus de opwarming van de aarde beheersen, niet ontgroeien. Ondertussen is de klimaatverandering ook een realiteit die we niet meer terugdraaien en waar we moeten mee leven. Via betere waterhuishouding, irrigatie, infrastructuur, woningen, agricultuur, noem maar op. Opnieuw investeren, opnieuw groeien, niet het omgekeerde.

De ontgroei-adepten kunnen zelf een voorbeeld stellen voor een kleinere ecologische afdruk in hun dagelijkse leven. Daar hebben ze namelijk een punt. Groeien is niet alleen investeren, het is ook consumeren. En als consument moeten we allemaal in de spiegel kijken. Maar laten we dat vooral doen met de collectieve ambitie voor duurzame welvaart, niet voor zelfkastijding en zelfverarming als klimaatspijtoptanten.