Amerikaans handelsgezant Robert Lighthizer krijgt de Chinezen niet klein

Robert Lighthizer leidt het Amerikaanse onderhandelingsteam in de handelsoorlog met China. Dat de oorlog alleen maar escaleert, mag niet verwonderen. Lighthizer is al net zo’n hardliner als zijn baas, Donald Trump.

Misschien was het dan toch niet zo’n goed idee een protectionist als Robert Lighthizer een handelsoorlog met China te laten beslechten. De handelsgezant van president Donald Trump is er dan wel in geslaagd NAFTA te redden – het vrijhandelsverdrag tussen de Verenigde Staten, Canada en Mexico – de Chinezen heeft hij nog steeds niet over de brug gehaald. Het ziet er zelfs naar uit dat de handelsoorlog nog jaren kan duren. Vorige week kondigde Trump nog maar eens nieuwe douaneheffingen op Chinese goederen aan, waarop China antwoordde met een devaluatie van zijn munt en een verbod voor overheidsbedrijven om Amerikaanse landbouwproducten in te voeren. Waarop de VS dan weer China als een muntmanipulator bestempelden. Zo kunnen we nog lang bezig blijven.

Er was nochtans hoop toen Lighthizer er in december bij werd gehaald om Peking tot betere gedachten te brengen. Eerdere pogingen door minister van Financiën Steven Mnuchin en minister van Buitenlandse Handel Wilbur Ross hadden gefaald. Lighthizer is dan wel een keikop, hij weet waarmee hij bezig is. Hij is dertig jaar lang advocaat geweest bij een kantoor in Washington, waar hij voornamelijk de Amerikaanse staalindustrie verdedigde tegen oneerlijke Chinese concurrentie.

Die ervaring smeedde ook zijn beeld van China als een nietsontziende economische veroveraar. Tegen de Chinese praktijken is geen vrijhandel opgewassen, is Lighthizers diepste overtuiging. “Voorstanders van vrijhandel zien niets anders dan hun dogma, hoeveel banen ook verloren gaan”, fulmineerde hij ooit in een opiniestuk in The New York Times. Merkwaardig genoeg is Lighthizer in China een gerespecteerd man. De Chinezen houden niet van hem, maar appreciëren het feit dat hij de materie beter beheerst dan wie ook in het kamp van Trump.

Hoog spel

Dat betekent dat Lighthizer stilaan onmisbaar geworden is voor het sluiten van een deal met China. Daarom ook heeft hij het oor van Trump. Beiden hebben hun protectionistische wereldbeeld gemeen – handel is een kwestie van het recht van de sterkste – maar ook in hun karakter zijn er gelijkenissen. Lighthizer is ijdel, goedgebekt, assertief en niet vies van een beetje provocatie. Voor zijn periode als advocaat was Lighthizer korte tijd vicehandelsgezant onder de toenmalige president Ronald Reagan. In onderhandelingen met de opkomende handelsmacht Japan ventileerde Lighthizer op een bepaald moment zijn ongenoegen door de Japanse voorstellen tot een papieren vliegtuigje te vouwen en terug te laten vliegen naar de onderhandelaars aan de andere kant van de tafel.

Lijkt hun stijl op elkaar, dan kan de afkomst van Trump en Lighthizer niet meer verschillen. Trump groeide op in het zinderende New York City, Lighthizer in Ohio, in het hart van de Rust Belt, waar hij de ene na de andere fabriek zag sluiten. Ook die ervaring heeft hem getekend. Terugvechten was de boodschap. Het is een tactiek die werkt, zo leerde hij onder Ronald Reagan. Onder dreiging van douaneheffingen zette Reagan landen onder druk om hun uitvoer naar de VS vrijwillig te beperken. Lighthizer onderhandelde mee over die zogenoemde voluntary export restraints met een reeks landen, met succes.

Dezelfde confrontatie zoekt Lighthizer nu met China, en speelt daarmee hoog spel. Volgens Lighthizer moeten regels het eigenbelang dienen, maar dat denken de Chinezen ook. China heeft evenwel tijd, Lighthizer niet. Zijn baas moet volgend jaar de presidentsverkiezingen winnen en kan zich onmogelijk een nederlaag permitteren in de onderhandelingen met China, een van zijn politieke topprioriteiten. Dat weten de Chinezen. Ze kunnen Trump dus nog flink laten panieken, als ze dat willen.

Achterhoedegevechten

Lighthizer mag dus niet falen en dat is zijn grote zwakte. Bovendien hebben de Chinezen hun onwennigheid laten varen in de handelsoorlog. Trump leerde hun hoe ze het spel moeten spelen. Niet dat Lighthizer geen punt heeft. Het Westen heeft zich veel te lang in de luren laten leggen door de oneerlijke Chinese handelspraktijken. Maar Trumps voorliefde voor haviken begint zich nu tegen hem te keren. Nagenoeg alle gematigde stemmen, zoals minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson of minister van Defensie Jim Mattis, zijn vertrokken uit het Witte Huis. Lighthizer heeft de achterhoedegevechten altijd handig ontlopen. Ook dat is een kunst.