‘Als de huidige trend doorzet, kan corona de EU zwaargewond achterlaten’

Als de globalisering staat voor een internationale reflex, is corona een doodgraver van de globalisering. Dat zegt decaan aan de Macquarie University in Sydney Marc De Vos.

De coronapandemie is nog maar amper begonnen en kan ons nog vaak verrassen. Met die waarschuwing kunnen we de grote politieke vragen stellen die de wereld na corona zal moeten beantwoorden. De eerste vraag betreft de toekomst van de globalisering. Het coronavirus heeft de wereld besmet op een ogenblik dat het economische nationalisme de globalisering besmette. Zal corona die evolutie versnellen?

De natiestaat is duidelijk aan zet als crisismanager. De landsgrenzen en het landsbelang domineren het internationale. Het web van samenwerking en mobiliteit waarvoor globalisering staat, blijkt kwetsbaar en zelfs gevaarlijk. Wereldwijde productieketens blijken een risico als het tegenslaat. Als de globalisering staat voor een internationale reflex, dan is corona een doodgraver van de globalisering. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de wereld na corona spontaan in de plooi van de globalisering zal terugvallen.

Wat is de toekomst van de Europese Unie, die ultieme expressie van globalisering in Europa? De bankencrisis van 2008, de navolgende eurocrisis en de vluchtelingencrisis hebben allemaal de Europese solidariteit en cohesie ondermijnd. Corona doet daar nog een schep bovenop. In volksgezondheid is het eigen volk eerst. In economisch noodbeleid is het eigen bedrijven eerst. Het is nog niet te laat voor Europese leiders, de sterksten voorop, om Europese solidariteit te tonen. Maar als de huidige trend doorzet, kan corona de Europese Unie zwaargewond achterlaten.

Wie zal internationaal versterkt uit de corona-episode komen? China is de hoofdschuldige van de pandemie, maar een rolmodel in de bestrijding ervan. Het doet ijverig aan coronadiplomatie door medisch materiaal te exporteren. Straks volgt Chinees geld voor een internationale relance. Als het meezit, kan China met meer geopolitiek kapitaal uit de pandemie komen. Dat hangt vooral af van het parcours van de Verenigde Staten. President Donald Trump kan voor de ogen van de wereld Amerika doen afgaan, of dat Amerika kan nogmaals zijn legendarische vermogen tot mobilisatie en vernieuwing demonstreren.

Hoever zal de overheid de economie na corona domineren? De volksgezondheid dwingt de economie in een depressie en mobiliseert de overheid als ultieme economische agent. Hoe langer dat duurt, hoe meer inkomen, eigendom, controle en markt onder overheidscuratele komen te staan. Alle principes van de markteconomie gaan overboord. Hijsen we die meteen terug aan boord na corona? Minstens zal de schroom voor een politisering van de economie afnemen.

Tegelijkertijd benadrukt corona aloude kerntaken zoals volksgezondheid, veiligheid en infrastructuur. Misschien zullen we focussen op die overheidsprioriteiten, omdat slankere Aziatische staten beter de pandemie hebben bestreden dan zwaarlijvige Europese overheden. Misschien leren we opnieuw het belang van economische groei, nu we de gevolgen van geen groei ondervinden. Misschien bereikt de economische ambitie van de overheid al snel een plafond van overheidsschulden.

Hoe we de schuldenerfenis van corona zullen verteren, wordt ook een cruciale vraag. De Europese landen zijn met vergrijzing en onhoudbare overheidsuitgaven de coronapandemie ingegaan. Ze dreigen de pandemie met een Grieks schuldenscenario te verlaten. Als we niet Europees voor een schuldverlichting kunnen zorgen, dreigt de overheidsschuld het overheidsbeleid te gijzelen. Dan zou corona de weg effenen voor een diepe polarisering en radicaal populisme.

Zal corona het vertrouwen in politiek leiderschap en in beleidsexpertise herstellen? Zal het bedrijven en sociaal overleg mobiliseren in een nieuwe consensus? Met visie en moed kan corona een politieke zegen worden. Een beter evenwicht in de globalisering. Een nieuwe missie voor een versterkte Europese Unie. Nauwere samenwerking tussen grootmachten. Slagkrachtige overheden voor een heroplevende markteconomie. Een collectieve streep onder de schuldverslaving. Het is denkbaar, wenselijk, maar aartsmoeilijk. De trend is anders. Maar de hoop blijft. De vragen zijn gesteld.