Hoe kunnen beleggers crashes en zeepbellen doorstaan?

Andy de Bruijne, financieel analist bij Value Square heeft het over het detecteren van zeepbellen op de financiële markten en het beschermen van uw portefeuille.

Beleggers hebben grote moeite met het begrip risico en blijven vechten met hun eigen emoties. Toch kunnen ze wel degelijk stappen ondernemen om bubbels en crashes goed te doorstaan, maar dan moeten ze die wel eerst begrijpen.

Banken en fondsenhuizen keken de afgelopen weken in hun glazen bol om hun voorspellingen voor 2016 op te tekenen. Aangezien de laatste crisis zo’n acht jaar geleden begon met de val van Lehman Brothers in september 2008 en grote crisissen zich grofweg minstens eenmaal per decennium voordoen, is het niet onredelijk aan te nemen dat we wellicht aan de vooravond van iets nieuws staan. Sterker nog, met grondstofprijzen die een verschrikkelijk jaar achter de rug hebben en opkomende markten die het lastig hadden, bevinden we ons misschien al in een crisis. Maar hoe moeten beleggers nu met het fenomeen risico omgaan? Hoe komt het dat we steeds weer overvallen worden door hypes en crashes?

Kuddegedrag

Het is een bekende scène uit Monty Phytons’s Life of Brian: een menigte wacht op de zegening van Brian die aangeeft dat zij allemaal individuen zijn waarop de menigte scandeert: “We are all individuals!”. En daarna: “We are all different!“, waarna één persoon roept: “I’m not”. Naast dat het één van de betere grappen is, vat het ook perfect het kuddegedrag samen dat in het menselijke DNA zit opgesloten. Religie, onderwerp van Life of Brian, vertoont in die zin gelijkenis met het geloof in de oneindig groeiende markten waar kuddegedrag de kansen op het creëren van bubbels vergroot.

Het is belangrijk onderscheid te maken tussen de ‘normale’ bedrijfscyclus en een financiële crisis. Bij die eerste lossen periodes van groei van de reële economie zich af met periodes van een economie in contractie. Dat laatste zou je, hoe vervelend ook, als gezond kunnen beschouwen. Het is vergelijkbaar met het zelfreinigend vermogen van de natuur: oude of vervuilende mechanismen sterven af en maken plaats voor innovatievere vormen. Financiële crisissen waarbij overheden, bedrijven of huishoudens veel schulden met zich meetorsen zijn wel ongezond omdat daar de gevolgen nog lang van blijven nazinderen. Er is er nog nooit zo veel schuld in omloop geweest in ontwikkelde economieën als vandaag en deze is sinds het uitbreken van de financiële crisis in 2008 enkel maar toegenomen.

Kanarie in de koolmijn

Centrale banken acteren als oppergoden, hebben enorme zeepbellen gecreëerd en bepalen voor een groot deel wat er op de beurzen gebeurt. Op bedrijfsobligaties van de slechtste kwaliteit, junkbonds met triple C rating, krijgt u momenteel zo’n 18 procent rente. Ruim een jaar geleden was dat nog maar 7 procent. Dit verschijnsel moet ook een aandelenbelegger in de gaten houden. Die renteopslag op bedrijfsobligaties wordt namelijk vaak gezien als de spreekwoordelijke kanarie in de kolenmijn. Een stijging kan een indicatie zijn dat deze beleggers gevaren zien die door aandelenbeleggers worden gemist. Die voorspellende kracht is zeker niet perfect. Soms waarschuwt hij pas als alle mijnwerkers al op apegapen liggen. Desondanks is het signaal van de kredietmarkt duidelijk.

Een andere maatstaf die door de hele financiële industrie wordt gebruikt om de mate van risico in een markt te duiden is de volatiliteit, in vakjargon met de Griekse letter β aangeduid. De volatiliteitsindex geeft de impliciete bewegelijkheid aan van de S&P 500. Opvallend is dat deze index juist vaak op zijn laagst staat vlak voor een crisis uitbreekt. Een belegger die wars is van volatiliteit zou bijvoorbeeld eind 2008 nooit zijn ingestapt aangezien de volatiliteit toen op een hoogtepunt stond. Achteraf bleek dit echter een prima moment te zijn geweest om aandelen in te slaan.

Vice versa lag de index begin 2007 op het laagste niveau in tien jaar tijd. Maar op zijn zachtst gezegd, waren aandelen toen achteraf allerminst risicoloos. Buffett noemde dit “Alice in Wonderland”. Ook hij verwijt traditionele financiële opleidingen volatiliteit te gebruiken als hét synoniem voor risico en vermijdt hij liever vergelijkingen met Griekse letters. Buffett refereert vaak naar Mr Market, een figuur door Benjamin Graham in het leven geroepen om duidelijk te maken dat men de beurs het best kan beschouwen als een handelspartner met manisch depressieve trekjes.

Systeem

Duiden bovenstaande factoren dan op direct gevaar voor het komend jaar? Dat is moeilijk te zeggen. Hoe kan de actieve investeerder zijn portefeuille door alle stormen heen loodsen? U moet een plan hebben, een systeem om risico’s en emoties te weerstaan. Een systeem is bij voorkeur een synthese ontwikkeld op basis van kennis en ervaring die door de jaren heen is opgedaan.

Kijk daarbij naar wie er naast u wakker ligt van de prestaties van het bedrijf. Is dit enkel de CEO wiens loon afhankelijk is van prestaties op de korte termijn? Of is er sprake van een referentie- of familiale aandeelhouder die op lange termijn verbonden is aan het bedrijf en alle belang heeft bij een gezonde continuïteit?

Verlies spreiding niet uit het oog wanneer u uw portefeuille samenstelt. Holdings kunnen daar een handig hulpmiddel bij zijn en vormen de hoeksteen van menig portefeuille. Onderliggend hebben deze holdings namelijk vaak niet alleen een goede spreiding in hun genoteerde portefeuille, maar via hen kunt u ook beleggen in private equity. Dit alles kunt u meestal ook nog kopen met een mooie korting tegenover de netto actief waarde.

Uiteraard wilt u ook beleggen volgens het simpele maar o zo lastige adagium “buy low, sell high”. De meeste kans maakt u hier op wanneer u aandelen goedkoop koopt op basis van waarderingsmaatstaven als bijvoorbeeld koers/boekwaarde, ondernemingswaarde/bedrijfskasstroom of koers/winst. Met een voldoende grote marge op een conservatief berekende intrinsieke waarde moet dit op lange termijn de nodige neerwaartse bescherming bieden en voorkomen dat u juist het omgekeerde doet van bovenstaand adagium. Daarnaast kiest u bij voorkeur niet voor bedrijven die relatief torenhoge schulden met zich meetorsen en kunt u in een aantal zinnen uitleggen wat het bedrijf doet.

Samengevat, als u een lange termijn horizon voor ogen houdt, u een gediversifieerde kwaliteitsportefeuille opbouwt en volatiliteit eerder omarmt als vriend dan als vijand moeten uw portefeuille en uzelf bestand zijn tegen de nodige risico’s en bubbels die zich ongetwijfeld nog zullen voordoen.