‘Wat verandert de Clean Industrial Deal? Te weinig’

De Clean Industrial Deal kan maar werken als de Europese Unie haar agenda als handelsgeopolitiek kan opleggen aan de rest van de wereld, schrijft Marc De Vos.

De vechtscheiding tussen Europa en Donald Trump over Oekraïne heeft de aandacht verdrongen voor de Europese Clean Industrial Deal. Pro memorie: tot voor de Russische invasie stond de Europese Unie voor de Green Deal: een planeconomie richting klimaatneutraliteit, met een combinatie van emissieregels, -belastingen en -rapporteringen, zo de hele Europese industrie dwingend tot gigantische investeringen en subsidiemelken voor politiek als hernieuwbaar geclassificeerde energie – nucleaire energie oorspronkelijk niet inbegrepen.

De gok was dat de Europese industrie, ondanks en dankzij een peperdure geforceerde verduurzaming, uiteindelijk de globale groene technologieleider zou worden. Die gok is mislukt om drie redenen. Eén: het einde van Russisch gas maakt energie in Europa een veelvoud duurder in vergelijking met die van onze concurrenten, zonder alternatief. Twee: de VS onder de presidenten Biden én Trump doen aan nationalisme voor investeren en produceren in Amerika. Drie: China deed altijd al hetzelfde en dumpt nu bovendien groene technologie op de Europese markt. De bottomline: Europa ziet zijn industrie verdwijnen in plaats van vergroenen.

Wat verandert de Clean Industrial Deal, met fanfare voorgesteld in Antwerpen, aan dit onheilsscenario? Het korte antwoord luidt: te weinig. Een energie-unie wil de uitrol van hernieuwbare energie versnellen met Europese investeringen en infrastructuur, terwijl een eenmaking van de Europese kapitaalmarkt investeringsmiddelen moet genereren. Wenselijk en nodig, maar het zal jaren duren vooraleer we met Europese kapitaalfondsen en vergunningen een Europees elektriciteitsnetwerk zien. Een dosis dereguleren onder de vorm van minder rapporteren zal bedrijven bureaucratie besparen, maar zal niets veranderen aan de acute competitiviteitscrisis waaraan ze bezwijken.

Als blok handelsgeopolitiek opleggen

Europa beseft dat het op korte termijn een levenslijn van publieke middelen moet bieden om het kosteninfarct van zijn industrie te stoppen. Daarvoor wordt een Europese ‘decarbonisatiebank’ opgericht die 100 miljard euro wil poolen, terwijl de Europese Commissie nationale staatssteun wil toelaten voor investeringen in hernieuwbare energie en groene technologie. Hier past grote waakzaamheid bij. Hoe wordt de 100 miljard gefinancierd, voor welke sectoren en tegen welke voorwaarden? Welke staatssteun, voor welk soort projecten en onder welke garanties tegen intra-Europees protectionisme? De kans is reëel dat Europa een lobby- en subsidiebonanza orkestreert waarin grote landen en grote bedrijven de andere verdringen in een oneerlijke concurrentie van onderlinge subsidiewedlopen. Dat hebben we de voorbije jaren al gezien, bijvoorbeeld in Noord-Frankrijk ten koste van Vlaanderen.

De waarheid is deze. Zolang Europa de doelstelling van klimaatneutraliteit in de Green Deal aanhoudt – en dat blijft een politiek dogma – vermag de Unie niets anders dan schulden maken en subsidies loslaten om de pil te vergulden. En ook dat zal niet volstaan. Onze industrie kan niet competitief zijn als we de Chinese dumping niet stoppen, als we geen eerlijke handelsrelatie bekomen met het Amerika van Trump en als de buitenlandse invoer naar Europa niet wordt belast op basis van emissies buiten Europa. De Clean Industrial Deal kan maar werken als de Europese Unie als een blok haar agenda als handelsgeopolitiek kan opleggen aan de rest van de wereld.

Voor België en andere lidstaten is het devies: mobiliseer strategische industriële sectoren, creatieve overheidsfinanciering en de eigen kapitaalmarkt voor grote publiek-private investeringen in de industriële toekomst. Hetzelfde als voor de defensie-industrie. We kunnen op Europa hopen voor een extra duw hier en daar, maar of groene industrie een deal of een droom wordt, hangt van ons af.