‘Waarom het niet zo goed gaat met de diversiteit’

In onze discussies over diversiteit is er ironisch genoeg nog weinig ruimte voor… diversiteit.

Deze columnist ligt wakker van de toenemende polarisering in de wereld. Toch moet ik toegeven dat het net iets te simpel is om te concluderen dat figuren als Donald Trump op eigen houtje voor die polarisering hebben gezorgd. Zulke macht en status wil ik die heren en dames niet toedichten. Het zou bovendien te kort door de bocht zijn om te beweren dat elke Amerikaan of burger die op zulke extreme figuren stemt de herseninhoud van een neanderthaler heeft. Ik ben ook niet cynisch genoeg om te beweren dat de meeste van onze systemen rot zijn tot op het bot. Het doet me daarom pijn om dit toe te geven, maar ik vrees dat de ongemakkelijke waarheid is dat velen onder ons er onbewust en met de allerbeste bedoelingen aan hebben meegewerkt.

De ironie is dat wij, de vele pleitbezorgers van diversiteit, gelijkheid en inclusie, onszelf in de voet hebben geschoten door een gebrek aan pluraliteit. In onze discussies over diversiteit is er ironisch genoeg nog weinig ruimte voor… diversiteit. Daarmee bedoel ik niet demografische diversiteit, maar diversiteit in visies, ideologische verschillen en afwijkende perspectieven. Thema’s als diversiteit, gelijkheid en inclusie zijn geladen geworden en lijken steeds meer exclusief te zijn voorbehouden voor degenen die mooi binnen de lijntjes kleuren en er een niet al te afwijkende visie op nahouden.

Zelfs wanneer je het wetenschappelijk onderzoek over het thema bekijkt, is het een tikkeltje ontnuchterend dat de bulk focust op de grote verantwoordelijkheid van systemen, organisaties en leiders – een focus die volkomen terecht is. Wat onterecht is, is dat er proportioneel veel minder onderzoek bestaat naar de andere, meer individuele zijde. Denk aan individuen die er ondanks de ongunstige omstandigheden waarmee ze worden geconfronteerd, in slagen dagelijks positieve veranderingen te realiseren en stereotypen te doorbreken. We weten nog veel te weinig over hoe zij dat doen. Ook weerstand tegen diversiteit wordt met weinig gevoel voor nuance bestudeerd. Te vaak wordt weerstand weggezet als een defensieve of discriminerende houding. Dat gebrek aan nuance ondermijnt veel nobele inclusieve doelen die zovelen nastreven.

Ook wanneer een diversiteitsbeleid te veel leunt op eenzijdige visies, wordt de complexiteit van sociale ongelijkheid genegeerd. Onderzoek heeft al lang aangetoond dat quota de symptomen van ongelijkheid kunnen verminderen, maar de diepere oorzaken negeren, zowel aan de organisatiezijde als aan de kant van het individu. En hoewel diversiteitstrainingen sterke normen kunnen creëren rond diversiteit, gaan zulke trainingen te vaak voorbij aan de diepere bekommernissen die bestaan bij medewerkers over diversiteit. Kritische stemmen voelen zich bovendien gemarginaliseerd, terwijl die allicht vaak waardevolle inzichten bieden voor een effectievere inclusiviteitsaanpak. Dat tekort aan pluraliteit en debat vormt de voedingsbodem voor polarisatie en wij-zijdenken.

Zolang diversiteitsdiscussies blijven draaien om de bekende recepten, zullen we als samenleving unieke kansen blijven missen om nieuwe ideeën te ontwikkelen die veel effectiever zijn. Als we willen evolueren naar een echt inclusieve samenleving, moeten we veel verder gaan dan het simpelweg bekritiseren en bagatelliseren van trumpiaanse standpunten. We moeten ook verder gaan dan het zoveelste onderzoek dat aantoont dat Mohammed er niet in slaagt een huurwoning te vinden. De harde realiteit is dat Mohammed geen huurwoning zal blijven vinden zolang wij de onderliggende oorzaken niet met een onvoldoende open vizier willen horen en zien. We moeten ervoor zorgen dat iedereen een waardevolle stem krijgt in het debat. Wij, de pleitbezorgers van diversiteit, moeten dus vooral onszelf kritisch bevragen, en onszelf leren te bevrijden van de goedbedoelde principes die net het omgekeerde creëren dan wat we beogen. Maar nuance is vaak niet bijzonder populair.