‘Regeren zonder visie is in dit land de norm geworden’

Regeringsonderhandelingen zijn niet meer dan de afschaffing, de bijsturing of de uitdieping van maatregelen van voorgaande regeringen overgoten met een sausje van nieuwe maatregelen van de aankomende ploeg.

De contouren van het volgende Vlaamse regeerakkoord krijgen stilaan vorm. Duidelijk is dat er heel wat dingen zullen veranderen die mensen in de portemonnee raken. Een eerste reactie is om alle opgelaten ballonnetjes gewoon af te schieten of nog wat lucht bij te geven.

Zo willen de nieuwe Vlaamse regeerpartijen de jobbonus afschaffen. Dat is een slecht idee, want dat is zowat de meest efficiënte en rechtvaardige maatregel om werken meer te doen lonen, vooral voor mensen met een laag loon. De afschaffing wordt weliswaar gekoppeld aan wat er federaal nog aan fiscale hervorming uit de bus komt, maar toch. Een maatregel waarvan experts en academisch onderzoek ontegensprekelijk zeggen dat hij goed is en beter uitgebreid wordt, schaf je niet af.

Heilige huisjes

Een andere maatregel die er waarschijnlijk komt, is de verlaging van de registratierechten. O wee, de politicus die dat rechtvaardigt met het argument dat het wonen goedkoper zal maken. Alle onderzoek wijst uit dat de verlaging van de registratierechten zich rechtstreeks vertaalt in hogere woningprijzen.

Al valt er wel iets te zeggen voor een verlaging of zelfs een afschaffing, maar om andere redenen. De registratierechten zijn namelijk transactiebelastingen, in dit geval een taks op de aankoop van een woning. Onderzoek wijst uit dat transactiebelastingen de markt verstoren. Mensen gaan zich gedragen naar die belasting in plaats van naar hetgeen op die markt wordt verhandeld.

Zo zorgen de registratierechten in ons land voor een lage woonmobiliteit. Belgen verhuizen niet snel omdat ze die transactietaks krampachtig willen vermijden, terwijl ze misschien voor hun werk beter in een andere regio wonen of toe zijn aan een kleiner huis omdat de kinderen zijn uitgevlogen.

Maar de komende prijsstijgingen op de Vlaamse woningmarkt mogen dus op het conto van de Vlaamse regeringsonderhandelaars geschreven worden. Als ze echt iets willen doen aan de betaalbaarheid, moeten ze gewoon zorgen voor meer woningaanbod. Zij en hun federale collega’s moeten bovendien eindelijk het heilige huisje van het kadastraal inkomen slopen en vastgoed en de bijbehorende huurinkomsten naar behoren belasten. In vergelijking met andere financiële activa, want dat is een woning uiteindelijk voor veel Vlamingen, wordt vastgoed in ons land al veel te lang buiten belastingschot gehouden.

Rode draad

Zoals gezegd, voor elk van de maatregelen die de komende dagen en weken bekend worden, valt iets goeds of kwaads te zeggen. Maar de rode draad in het komende Vlaamse regeerakkoord, en bij uitbreiding het komende federale regeerakkoord, zal zijn dat er geen rode draad is.

Regeringsonderhandelingen zijn niet meer dan de afschaffing, de bijsturing of de uitdieping van maatregelen van voorgaande regeringen overgoten met een sausje van nieuwe maatregelen van de aankomende ploeg. Met de belangrijke kanttekening dat de maatregelen die de volgende regering afschaft misschien weer worden ingevoerd, dat de bijsturingen worden teruggestuurd, dat de uitdiepingen mogelijkerwijs weer worden afgevlakt en dat de nieuwe regels wellicht weer worden afgeschaft.

De onderhandelaars negeren academisch onderzoek of beleidservaring over de mogelijke, of zekere, gevolgen van al die maatregelen. Regeringsonderhandelingen zijn een koehandel. Dat maakt het onmogelijk om van een nieuw regeerakkoord een wervend en overkoepelend project te maken. Het is nooit een evenwichtig en samenhangend menu, maar wel een wanordelijk fastfoodbuffet waarvan de koks hopen dat kiezers enkel kijken naar de hapjes die hen believen en niet naar al de rest, waar ze ongetwijfeld een indigestie van krijgen.

Holle slogans

Het ergst van al is dat de regeringsonderhandelaars daar zelf niet de schuld aan hebben. Ten eerste omdat het bedienen van een bepaald segment van het electoraat met uit de lucht gegrepen ad-hocmaatregelen in dit land zo sterk is ingebakken dat het deel uitmaakt van het nationale DNA.

En ten tweede, wegens de institutionele structuur van ons land. Trek aan een wetgevend draadje in Vlaanderen en het begint te rafelen op federaal niveau, of omgekeerd. Dat maakt regeren met enige samenhang of rode draad stilaan onmogelijk.

Wel een kwalijke zaak is dat de projectleiders van het moment – regeringsleiders kun je ze bezwaarlijk noemen – de ontbrekende rode draad, of het gebrek aan visie, proberen toe te dekken met holle slogans. Mensen ruiken holle slogans van mijlenver. In dit geval ‘een warm Vlaanderen’. Ik ben benieuwd wat ze er federaal tegenaan zullen gooien. Bij wijze van voorzet: ‘Een toekomstbestendig België’.