‘Ook pesten op het werk is een ernstig maar vaak onderschat probleem’

Ouders met schoolgaande kinderen hebben het waarschijnlijk al gemerkt: naar jaarlijkse gewoonte is de Stip It-campagne tegen pesten weer in volle gang. Ook mijn zoon en dochter hebben deze week vier joekels van stippen op hun handen getekend, uiteraard met onuitwisbare inkt – niets vergeleken uiteraard met de onuitwisbare sporen die pesten achterlaat bij slachtoffers. Ook pesten op het werk is een ernstig maar vaak onderschat probleem. Volgens IDEWE, de grootste externe dienst voor preventie en bescherming op het werk in België, heeft zeker 15 procent van de medewerkers in de afgelopen zes maanden ernstig pestgedrag ervaren. Sommige studies suggereren zelfs dat 20 procent van de Belgische werknemers maandelijks minstens één vorm van pestgedrag ondergaat, waarbij bijna 5 procent dagelijks wordt gepest.

Pesten op het werk komt in vele vormen voor: fysiek en/of verbaal geweld, gaslighting (bv. het systematisch negeren van e-mails), het systematisch achterhouden van informatie, persistente roddels, en uitsluiting bij groepsactiviteiten. Al die vormen van pesten hebben gemeen dat het herhaaldelijk en langdurig negatief gedrag betreft, dat de waardigheid en de integriteit van een persoon aantast (Einarsen, 2003).

Pesten op het werk verloopt vaak subtieler dan op de gemiddelde speelplaats. Een leidinggevende zal zijn of haar medewerkers misschien niet snel “idioot” of “lelijk” noemen, maar ook de subtielere vormen van pesten kunnen schadelijke gevolgen hebben voor de mentale en fysieke gezondheid van werknemers. In Nederland, bijvoorbeeld, leidt pesten op de werkvloer tot ongeveer 4 miljoen extra verzuimdagen per jaar (900 miljoen euro op jaarbasis!). Specifieke cijfers voor België zijn niet voorhanden, maar internationale studies tonen keer op keer aan dat we op het gebied van pesten op het werk niet onderdoen voor onze noorderburen. De hallucinante cijfers tonen aan dat pesten op het werk niet enkel een persoonlijk maar ook een economisch probleem is, dat de maatschappij handenvol geld kost. Maar wat doe je eraan?

Net zoals de Stip It-actie zich dit jaar richt op de omstanders, is het ook in een bedrijfscontext cruciaal de omstanders te betrekken. Onderzoek toont aan dat omstanders een cruciale rol spelen in het stoppen van pesten, maar ze spelen die rol vaak niet. Niemand staat natuurlijk te springen om de rol van werkplekpolitie te spelen, maar bewustwording kan ervoor zorgen dat mensen wel de politiepet opzetten wanneer dat effectief nodig is.

Bedrijven kunnen bewustzijn creëren door, bijvoorbeeld, trainingen te organiseren, die focussen op het leren herkennen van signalen van pesten en op het aanleren van methoden om effectief te kunnen ingrijpen. Cruciaal is natuurlijk een ondersteunende cultuur te creëren, waarin werknemers zich veilig voelen pestgedrag te melden zonder angst voor represailles, en waarin meldingen van pestgedrag serieus worden genomen. Moedige zielen die het lef hebben misstanden aan het licht te brengen, verdienen steun, bescherming en doortastende actie. Laat dus niet te veel grijze gebieden toe en definieer duidelijk wat wel en niet acceptabel is.

En de belangrijkste actie is natuurlijk ook eens stil te staan bij je eigen gedrag op het werk, want ook reflectie is een belangrijk onderdeel van het aanpakken van het probleem. Misschien heb je, zonder het zelf te beseffen, wel bijgedragen tot het probleem, bijvoorbeeld door de minder sportieve persoon in je team niet mee uit te nodigen voor het fietstochtje met de collega’s, waardoor die zich toch wat buitengesloten voelde. En hoe reageer je als iemand over de schreef gaat naar een collega toe? Sta je op en zeg je er iets van, of kijk je toch maar de andere kant op? Als iedereen voor eigen deur veegt, is hopelijk ook de straat schoon.