‘Negativiteit verkoopt’

Ons brein is geprogrammeerd om disproportioneel veel aandacht te besteden aan negatieve informatie.

In een wereld waar informatie ons om de oren vliegt, lijkt het voor optimisten of realisten soms alsof negatieve berichten altijd de boventoon voeren. Dat is geen toeval, maar een gevolg van een diepgeworteld psychologisch fenomeen: de Via Negativa oftewel de negativiteitsbias.

Ons brein is geprogrammeerd om disproportioneel veel aandacht te besteden aan negatieve informatie. Dat komt omdat onze voorouders moesten overleven in een wereld vol gevaren. Wie beter om kon gaan met gevaar, had een grotere kans om te overleven. Die overlevingsstrategie is een vast onderdeel geworden van onze hersenen en verklaart waarom we uit de tientallen positieve commentaren toch altijd die ene rotopmerking onthouden. Onderzoek toont zelfs aan dat we op een gemiddelde dag over het algemeen veel meer negatieve emoties ervaren dan positieve. Dat zorgt ervoor dat we negatieve ervaringen niet alleen beter onthouden, maar er ook veel meer nadruk op leggen wanneer we besluiten nemen.

Wie maakt daar gretig gebruik van? Juist, heel wat gewiekste leiders, al twijfel ik soms of ik ze wel nog leiders kan blijven noemen. Door angst en onzekerheid te zaaien, mobiliseren ze mensen en kunnen ze zelfs ronduit manipuleren. Denk aan politieke campagnes waarin kandidaten de negatieve aspecten van hun tegenstanders benadrukken. Een andere beproefde methode: maak mensen bang genoeg en ze zullen doen wat je wilt. Een negatieve retoriek om angst en onzekerheid te zaaien over immigratie en economische kwesties, is altijd een winnende strategie. Denk ook aan de brexit-campagne, waar negatieve framing over de Europese Unie en immigratie een cruciale rol speelde.

Ook in het bedrijfsleven brengen negatieve boodschappen op. Elon Musk doet maar al te graag negatieve voorspellingen over de toekomst van de traditionele auto-industrie, en zo de aandacht te vestigen op de noodzaak van elektrische voertuigen. Of kijk naar de manier waarop sommige farmaceutische bedrijven angst inzetten om hun producten te promoten. Negatieve framing zorgt ervoor dat onze capaciteit om rationeel na te denken wordt uitgeschakeld en we beslissingen nemen uit angst, eerder dan op basis van rationele overwegingen.

Leiders benutten negativiteitsbias ook graag om groepen tegen elkaar op te zetten. Door een gemeenschappelijke vijand te identificeren, creëren ze niet alleen een wij-tegen-zijmentaliteit, maar stimuleren ze ook een groepsgevoel. Een voorbeeld is de manier waarop sommige techbedrijven concurrenten afschilderen als bedreigingen voor innovatie en privacy, zoals de voortdurende rivaliteit tussen Apple en Google.

Er zijn manieren om die manipulatieve tactieken te doorzien en hun impact te verminderen. Maar ze vergen een inspanning. Kritisch denken is essentieel. Door meerdere bronnen te raadplegen, krijg je een gebalanceerder beeld van een situatie. Door Trends te lezen hebt u daarin alvast een grote voorsprong. Minder voor de hand liggend is dat het ook belangrijk is te werken aan emotie-regulering. Ook dat zorgt ervoor dat je veel minder vatbaar bent voor manipulatie. Laat net dat volgens de Wereldgezondheidsorganisatie een van de belangrijkste maatschappelijke problemen van dit tijdperk zijn.

Wereldwijd zijn de behoeften op het gebied van mentale gezondheid torenhoog, maar de aandacht ervoor blijft ontoereikend. En dat heeft niet alleen grote gevolgen voor de mentale en lichamelijke gezondheid, het maakt ons ook bijzonder kwetsbaar voor manipulatief gedrag en negativiteit. Niet toevallig bieden farmaceutische bedrijven, waar kritisch en rationeel denken cruciaal is, opvallend veel trainingen rond EQ aan, en doen ze geregeld emotionele check-ins met hun mensen. Door veel meer te focussen op het leren reguleren van emoties, kan je je bedrijf veel beter wapenen tegen de uitdagingen van de moderne wereld.