‘Maak van Oekraïne een tweede Zuid-Korea’

Er is hoop voor Oekraïne. De basis is min of meer intact, schrijft Stijn Fockedey.

Er hangt zoveel mist rond de Russische invasie in Oekraïne dat we niet weten wie aan de winnende hand is. De grote lijnen zijn wel helder: het tegenoffensief van Oekraïne verloopt trager dan verwacht. Rusland heeft zich te goed kunnen ingraven om volledig teruggedreven te worden. De meest realistische uitkomst van de oorlog is een bevroren conflict, waarbij Rusland een deel van Oekraïne bezet houdt. Oekraïne blijft achter met niet te vatten menselijke en economische verwoestingen.

Oekraïne zit in dezelfde penibele situatie als Zuid-Korea zeventig jaar geleden. Toen sloot dat land een wapenstilstand met Noord-Korea. Met de hulp van westerse bondgenoten, waaronder België, had het een verwoestende invasie van Noord-Korea terug kunnen dringen. Zowat alle grote Zuid-Koreaanse steden waren platgebombardeerd, de economie zat aan de grond en de politiek leek te onmachtig en te corrupt om een goed herstelbeleid te voeren. Noord-Korea herstelde spectaculair en leek met zijn communistische planeconomie een superieur systeem te hebben.

Zuid-Korea was een vogel voor de kat, maar vanaf de jaren zestig keerden de rollen totaal om. Het is nu een van de meest welvarende landen ter wereld. En boven op die economische macht vergaarde Zuid-Korea ook veel soft power. Zo is zijn popcultuur, in het bijzonder de boyband BTS, bijzonder invloedrijk bij de westerse jeugd. Zuid-Korea krijgt heus niet alleen geld binnen via de smartphones en de tv’s van Samsung.

Er is dus hoop voor Oekraïne. Net als destijds Zuid-Korea is de basis min of meer intact: een enorm veerkrachtige en relatief goed opgeleide bevolking. Maar het zal hulp van buitenaf nodig hebben om dezelfde krachttoer te kunnen realiseren, en het beleid mag zich niet verkijken op de mythes over het Zuid-Koreaanse succes. Zo werd er lang van uitgegaan dat het land zo snel kon verrijzen dankzij de economische en militaire steun van de Verenigde Staten. Economische historici hebben dat intussen onderuitgehaald. De steun was relatief beperkt en deed vaak meer kwaad dan goed.

Een andere mythe is die van Park Chung-Hee, die in de jaren zestig als een verlichte dictator een planeconomie opzette, om Zuid-Korea te herindustrialiseren. De meest treffende anekdote uit die tijd is dat Park Chung-Hee de machtigste ondernemers van het land intimideerde om het industriële beleid te ondersteunen. Die ondernemers stribbelden tegen, ze investeerden liever in minder risicovolle zaken, zoals vastgoed. Park Chung-Hee gooide ze in een beruchte gevangenis, waar de Japanse bezetter bijzonder wreed tekeer was gegaan.

Ook die mythe is doorprikt. Het economische mirakel kwam niet door de ijzeren vuist en de subsidies van een dictator, maar door geluk. Aartsvijand en buurland Japan had al veel eerder een fors herstel gekend, en de lonen waren er te hoog opgelopen om basisproducten nog rendabel te produceren. Japanse bedrijven investeerden massaal in Zuid-Koreaanse fabrieken. Die meevaller buitte Zuid-Korea magistraal uit. Het dwong af dat buitenlandse investeerders ook hun knowhow moesten delen, waardoor het zijn industrie snel kon opwaarderen. China heeft die strategie later gekopieerd.

Voor Oekraïne wordt dat niet vanzelfsprekend. Op korte termijn is het niet in het belang van Polen en andere Oost-Europese buurlanden om de economie van Oekraïne te doen groeien. Het is al grotendeels vergeten dat in het voorjaar de boeren in Polen en andere Oost-Europese landen in opstand kwamen, omdat een overaanbod aan Oekraïens graan de prijzen deed dalen. De Oekraïense vluchtelingenstroom heeft een deel van hun eigen arbeidskrapte opgelost. Waarom zou je massaal fabrieken bouwen in Oekraïne, als je goedkope arbeidskrachten kunt aantrekken? De Europese Unie heeft al uitdagingen genoeg, maar ze zal veel meer moeten doen dan louter geld sturen. Ze zal van een economische tegenstelling een win-winsituatie moeten maken, om Oekraïne een echte toekomst te geven.