‘Ja, we krijgen de problemen nog opgelost’

Een beleid waar overheden het zichzelf gunnen om soms risicovol te investeren in oplossingen waarvan de slaagkansen beperkt zijn, zou ons veel verder brengen.  

Aardbevingen in Turkije en Syrië. Een regering die maar blijft kibbelen. Een energiecrisis. Onze planeet die om zeep gaat. Inflatie, armoede, migratieproblemen. Multinationals die zich steeds meer macht toe-eigenen. Je zou van minder een zuurpruim worden. Doordat onze politieke leiders er bovendien niet in lijken te slagen die problemen voor ons op te lossen, staat ons geloof in het overheidsapparaat op een laag pitje. En dat niet enkel in België: minder dan de helft van de EU-burgers heeft nog vertrouwen in hun overheid. En ik kan me niet indenken dat het in de Verenigde Staten of de rest van de wereld veel beter gesteld is. Het zou op zich al voldoende reden moeten zijn om de rol van overheden fundamenteel te herdenken. Maar er is meer aan de hand. We keren ook elkaar steeds meer de rug toe. De toenemende polarisering, weet u wel.

Kunnen we al die problemen ooit nog oplossen? Ja. Als. Dat antwoord zou Mitchell Weiss op die vraag geven. Weiss, die er een carrière als ambtenaar op had zitten voor hij aan Harvard hoogleraar in leiderschap in de publieke sector werd, gelooft niet noodzakelijk in het idee dat optimisme een morele plicht is. Wel gelooft hij in de oplosbaarheid van de wereldproblemen. Hij schreef daarover een fantastisch boek, dat voor een realist toch wel erg optimistisch klinkt: We the Possibility. Om onze grote problemen op te lossen hebben we volgens hem niet alleen een radicale shift nodig in hoe onze overheden werken, maar ook in wat wij als burgers van onze overheden verwachten. Die moeten meer ondernemerschap aan de dag leggen. Maar als maatschappij houden we niet van ondernemerschap in de publieke sector, en zijn we juist heel goed in het belonen van een waarschijnlijkheidsbeleid.

‘Om onze grote problemen op te lossen hebben we een radicale shift nodig in wat wij als burgers van onze overheden verwachten’

We verwachten dat onze overheden alles goed uitkienen en dat de keuzes die ze maken een hoge waarschijnlijkheid hebben om te slagen. Een falende overheid kan niet door de beugel. Maar net omdat we van onze beleidsmakers een waarschijnlijkheidsbeleid verwachten, dragen we bij tot het probleem. Omdat falen voor overheden geen optie is, creëren we volgens hem failed states. En omdat we niet willen dat overheden risico’s nemen, lijken de meeste overheden maar wat te rommelen in de marge. Ten slotte werken ze met belastinggeld, en daar mag niet risicovol mee worden omgesprongen. Maar volgens Weiss komt het net door die risicoaversie dat de echte problemen niet opgelost raken. Om grote problemen op te lossen, moet je nu eenmaal risico’s durven te nemen.

Het veronderstelt de mindset van een ondernemer: het besef dat wat je doet een hele hoge kans op falen heeft, maar dat je veel te winnen hebt als je slaagt. Volgens sommige studies mislukt meer dan 70 procent van de startende ondernemingen. Maar wanneer ze slagen, slagen ze ook echt. Dan zorgen ze voor echte verandering in onze maatschappij, en creëren ze groei, welvaart en innovatie. Weiss pleit er daarom voor de teugels van het waarschijnlijkheidsbeleid te vieren, zodat er meer ruimte ontstaat voor een ondernemersbeleid in de overheid. Een beleid waar overheden het zichzelf gunnen om soms risicovol te investeren in oplossingen waarvan de slaagkansen beperkt zijn. En waar wij dat als burger ook accepteren.

Ik wil niet beweren dat er helemaal geen ondernemerschap is in ons overheidsapparaat. Er zijn heel wat prachtige initiatieven. Maar laat ons eerlijk wezen: de push naar behoudsgezindheid is heel reëel – een push waar we als burger meer dan waarschijnlijk toe bijdragen. De problemen zijn er. En ze zijn groot. Maar ook de kansen zijn groot. Misschien heeft Weiss gelijk en moeten we leren te leven met een falende overheid om failed states te vermijden. Want laat ons niet vergeten: we krijgen uiteindelijk de overheid die we verdienen.