Het is nu of nooit voor Europa, betoogt Peter De Keyzer.
Europa is een triomf. Een continent dat eeuwenlang verscheurd werd door oorlogen en bloedvergieten, transformeerde zichzelf tot het grootste vredesproject uit de geschiedenis. De kern was eenvoudig: zorg ervoor dat Frankrijk en Duitsland nooit meer oorlog voeren met elkaar. Mission accomplished. Al tachtig jaar is er vrede op het continent – ongezien in de geschiedenis. De jaren negentig waren de hoogdagen. Met de val van de Berlijnse Muur en de hereniging van Duitsland verdwenen de laatste restanten van de Tweede Wereldoorlog. De bekroning van dat glorieuze decennium was de invoering van de euro. Wie had een halve eeuw eerder kunnen dromen dat de voormalige erfvijanden Duitsland en Frankrijk ooit met dezelfde munt zouden betalen? Als vredesproject is Europa geslaagd met grootste onderscheiding.
Maar vandaag verliest Europa in ijltempo aan relevantie. De Europese Unie is een ongeëvenaard vredesproject, maar daarmee koop je nog geen dynamisme, groei of internationale relevantie. In de conflicten in Oekraïne, Israël of het Midden-Oosten staan we aan de zijlijn. Onze defensie is versnipperd en ontoereikend, we zijn te afhankelijk van anderen voor kritische grondstoffen, onze industrie verdwijnt. Handelstarieven, regulering en hoge energieprijzen verstikken de economie. Wereldspelers als Apple, Tesla, Nvidia of Huawei? Raketlanceringen, technologische wereldspelers of doorbraken in artificiële intelligentie? Die komen amper uit Europa.
Cynici zullen zeggen dat we alleen een toekomst hebben als een museum van vergane glorie. Maar ik weiger dat te accepteren. Europa kan winnen. Maar dat begint met ambitie. En vooral: met een radicale breuk met het verleden.
Schrap eerst en vooral regels. In de voorgaande decennia hebben we een reflex ontwikkeld van steeds meer regels, meer bureaucratie en meer centrale sturing. Met elke nieuwe regelgeving, elke Europese uitbreiding en elk nieuw Europees plan is ons groeipotentieel verder gedaald. Nieuwe regels komen er altijd met de beste bedoelingen, maar ze hebben niet geleid tot meer groei.
Lees ook een vrije tribune van Europees Parlementvoorzitter Roberta Metsola: ‘We hebben geluisterd naar de burger: Europa wordt eenvoudiger’
De komiek Urbanus had ooit een sketch waarin een man poeder in de straten strooit. Gevraagd door een voorbijganger wat hij doet, zegt hij: “Poeder strooien tegen olifanten.” Waarop de voorbijganger zegt: “Maar hier zitten toch geen olifanten?” Het antwoord: “Zie je wel dat het poeder werkt.” Net als Urbanus strooit de EU vandaag met regels en richtlijnen voor problemen die er nooit waren of nooit zullen zijn. Ons optimisme van de jaren negentig heeft zich vertaald in een regulatory overstretch. Meer groei komt er alleen door minder regels, minder centrale sturing, meer ondernemerschap en meer privaat kapitaal.
Ten tweede betekent een sterker Europa niet noodzakelijk een sterkere Europese Unie. Willen we echt blijven inzetten op een volledige harmonisering van alle regels in 27 landen? Willen we blijven dromen van een Verenigde Staten van Europa onder leiding van de Europese Commissie? Alle nationale soevereiniteit afstaan klinkt makkelijk, maar is onhaalbaar. Europa kende een hogere economische groei en was internationaal relevanter in de jaren zeventig en tachtig, toen de EU veel kleiner was en de regeldruk veel lager lag.
Laat landen dan ook veel meer ruimte om onderling akkoorden te sluiten en samen te werken. Een sterkere defensiesamenwerking tussen de noordelijke landen? Een bestuurlijke integratie van de Benelux? Zorg ervoor dat het mogelijk wordt. Geef voorrang aan samenwerkingen tussen gelijkgestemde landen in plaats van te blijven dromen van een nieuw Romeins Rijk. Onze kracht ligt in onze diversiteit. Maak daar een kracht van.
Doen we dat niet, dan dreigen we te imploderen onder de druk van steeds meer regels, lage groei, desinvesteringen, populisme en internationale irrelevantie. Radicaal gewijzigde omstandigheden vragen om een radicale breuk met het verleden. Het is nu of nooit.
De auteur is founding partner van Growth Inc.