Het belang van onderzoek naar snurkende eenden

Het wetenschappelijk proces is zodanig opgebouwd dat het onmogelijk is eenzijdige inzichten te verzamelen die alleen jouw eigen wereldbeeld bevestigen.

Een columnist krijgt veel lezersreacties. Als ik lees dat mijn schrijfsels onderbouwd zijn, doet me dat uiteraard plezier – vooral als die feedback komt van mensen die het misschien niet eens zijn met mijn conclusie, maar een wetenschappelijk argument wel kunnen appreciëren. Nu en dan komt er natuurlijk ook een reactie als “laat die elitaire onderzoekers in hun ivoren toren zitten”.

Eerder dan mezelf te overtuigen van mijn grote gelijk, besloot ik in eigen boezem te kijken en, jawel, op onderzoek uit te gaan, naar de argwaan tegen wetenschappelijke inzichten. Zodra iemand het woord ‘onderzoek’ in de mond neemt, krijgen we al snel een spontane allergische reactie met flashbacks naar droge rapporten, ingewikkelde statistieken en ellenlange literatuurstudies, uitgevoerd door professoren in stoffige kantoren, terwijl de rest van de wereld nuttig bezig is.

En toch beïnvloedt onderzoek ons dagelijks leven op veel nuttige manieren, van de medicijnen die we slikken, het asfalt waarover we rijden, de chips die onze wagens zuiniger maken tot de inzichten rond KPI’s en mentaal welzijn. Allemaal het gevolg van jarenlang onderzoek, uitgevoerd in de kelders van universiteiten en businessschools, vaak met schamele budgetten. Mocht je de return on investment van onderzoek kunnen berekenen, dan zou de conclusie allicht zijn dat de maatschappij veel waarde krijgt voor het weinige geld dat ze erin investeert. Dat we toch argwanend tegenover onderzoek staan, is begrijpelijk. Want veel studies lijken op het eerste gezicht ronduit absurd en wereldvreemd. Wist u dat er zelfs studies zijn naar het snurkgedrag van de eend? Maar die ogenschijnlijk nutteloze vragen leiden vaak tot belangrijke inzichten. Snurkende eenden kunnen wijzen op een verstoord ecosysteem en nuttige inzichten opleveren voor pluimveebedrijven.

Een van de belangrijkste redenen voor scepsis is het gebrek aan begrip over hoe wetenschappelijk onderzoek werkt. Veel mensen zijn niet bekend met processen als hypothesevorming, dataverzameling en peerreviews, die aan wetenschappelijke publicaties voorafgaan. De perceptie lijkt te leven dat onderzoekers gewoonweg data verzamelen die hun wereldbeeld bevestigen. Door het gebrek aan informatie over het wetenschappelijke proces, hechten velen meer waarde aan persoonlijke of anekdotische ervaringen. En zijn we ook geneigd sneller de mening te volgen van autoriteiten buiten de wetenschappelijke gemeenschap, zoals religieuze en politieke leiders of beroemdheden – zeker als hun visies aansluiten bij die van onszelf.

Niemand houdt van cognitieve dissonantie. Met nieuwe informatie die in strijd is met onze eigen overtuigingen hebben we het ronduit lastig. Daardoor verwerpen we kennis die niet strookt met ons wereldbeeld liefst zo snel mogelijk. Maar laat één ding duidelijk zijn: het wetenschappelijk proces is zo opgebouwd dat het als onderzoeker onmogelijk is eenzijdige inzichten te verzamelen die alleen jouw eigen wereldbeeld bevestigen. Meer nog: zelfs al zou je soms dolgraag je eigen overtuigingen bevestigd willen zien, gebeurt het veel vaker dat je als onderzoeker moet concluderen dat je wereldbeeld totaal fout zat. Zoals Einstein al zei: “Geen enkel experiment kan mijn gelijk bewijzen, maar één enkel experiment kan wel mijn ongelijk aantonen.” Dat is de grote meerwaarde van het wetenschappelijke proces: het zorgt ervoor dat onze wereldbeelden voortdurend worden bijgesteld.

Het echte probleem is volgens mij vooral de appreciatie van onderzoek. Een ander probleem is dat onderzoek te vaak als excuus wordt gebruikt om niet in actie te komen. “Dat moeten we verder onderzoeken”, is dan het standaardzinnetje. Als tip kan ik u alleen dit meegeven: zoek eens een studie op die uw wereldbeeld op zijn kop zet. Want als u als eerste ontdekt dat de wereld niet plat is, zal u daar ongetwijfeld veel voordeel uit halen.

De auteur is professor leadership en partner van de Vlerick Business School