‘Geef Vlaanderen (en Wallonië en Brussel) meer fiscale verantwoordelijkheid’

De regio’s zitten in de rol van pubers die weten dat ze elk jaar hun zakgeld krijgen, ongeacht hoe goed of slecht ze het besteden. De sleutel tot een beter beleid ligt daar, zegt Stijn Fockedey.

Wat we zelf doen, moeten we beter doen. Dat stond in de eerste regeerverklaring van Vlaams minister-president Jan Jambon. Bijna vijf jaar later, op de Vlaamse feestdag, is bij N-VA, Vooruit en cd&v het besef groot dat men effectief beter moet doen.

Dat is hoopgevend, want de voorbije regeerperiode was geen reclame voor het idee dat Vlaanderen volledig zelf zijn eigen boontjes kan doppen. Te veel ruzies, te veel dingen die fout liepen: de manklopende kwaliteitscontrole en gebrek aan plaatsen in de kinderopvang, de problemen in de ouderenzorg die tijdens corona blootgelegd werden, het PFAS-schandaal bij de Oosterweel-werken, de rechtsonzekerheid in het stikstofdossier, de vergunningsproblemen tout court, het niet-aanpakken van de wooncrisis en het lerarentekort en het gedaalde onderwijsniveau enzovoort.

Wallonië en Brussel kunnen overigens niet hoger van de toren blazen. Zo dreigen in Ukkel bijna alle laatstejaarsstudenten hun jaar te moeten overdoen, omdat ze de laatste jaren slechts sporadisch lessen Nederlands hebben gekregen. Een echte schande, er zijn geen andere woorden voor. Zo ver is het gelukkig nog niet in Vlaanderen, maar beter onderwijs zou prioriteit nummer 1 moeten zijn voor de volgende Vlaamse regering. Er is de afgelopen legislatuur te weinig vooruitgang geboekt. Zeker het lerarentekort blijft een probleem.

Gelukkig heeft minister Ben Weyts de tanker wel al een beetje kunnen keren. Er is het begin van een collectieve en broodnodige mentaliteitswijziging dat het niveau van alle leerlingen omhoog moet, en dat meer afdwingbare doelstellingen en vergelijkende testen nodig zijn. Als burger en als belastingbetaler is dat het minimum wat we mogen verwachten. We krijgen nu te weinig waar voor de bijna 16 miljard euro die we voor ons onderwijs betalen.

Zelfkastijding is niet nodig. Vlaanderen heeft zich bijzonder weerbaar getoond. We gaan er vaak te licht over, maar met covid-19 en de inflatie kregen we in enkele jaren twee intense crisissen te verwerken. Ze hadden allebei in een economische depressie kunnen ontaarden, maar het tegendeel is gebeurd. We hebben een robuuste economie, die het faillissement van de busfabrikant Van Hool of de moderetailer Terre Bleue moeiteloos kan verteren.

De verzwakte positie van onze industrie is een belangrijk aandachtspunt, maar de sector is nog veel innovatiever en sterker dan enkele decennia geleden. Bovendien hebben we in groeisectoren, zoals biotech en ICT, een hele generatie van zeer succesvolle ondernemers, met Tim Van Hauwermeiren (Argenx) en Jonas Dhaenens (team.blue) als uitschieters.

Dat robuuste bedrijfsleven is natuurlijk in de eerste plaats de verdienste van de ondernemers en de werknemers. Maar het is altijd deels gefaciliteerd door beleid en belastinggeld. Ondanks de vele schandalen is het beleid niet gebuisd. We – en zeker iedereen die met de Vlaamse economie begaan is – hadden gewoon meer verwacht.

Het volgende mag misschien een paradox lijken, maar de teleurstellende legislatuur is net een extra argument om de regio’s meer verantwoordelijkheid te geven. Een pas verschenen rapport van de Serv, de belangrijkste Vlaamse studiedienst, analyseerde vijftien jaar Vlaams fiscaal beleid. De regio’s innen slechts ongeveer 15 procent van hun inkomsten zelf. Het gros komt van geldstromen vanuit de federale overheid.

In feite zitten de regio’s in de rol van pubers die weten dat ze elk jaar hun zakgeld krijgen, ongeacht hoe goed of slecht ze het besteden. De sleutel tot een beter beleid ligt daar. Maak Vlaanderen, Wallonië en Brussel meer verantwoordelijk voor hun eigen inkomsten, laat ze zelf meer belastingen innen. Dan voelen ze sneller en beter de resultaten van hun eigen beleid. Zo zou het in een volwassen federale staat moeten zijn.